Case 002 Witnesses, experts and Civil Parties

អ្នកស្រី ហ៊ិន សុធានី ជាអ្នករៀបចំបញ្ជីឈ្មោះអ្នកទោសនៅមន្ទីរ ស-២១ បានចំណាយពេល ២៤ខែ ចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៤ រហូតដល់ខែ មីនា​ ឆ្នាំ ២០១៦។ បញ្ជីនេះត្រូវបានរៀបចំដោយអ្នកស្រី ដែលជាទីប្រឹក្សាផ្នែកវិភាគ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោក Hiroto Fujiwara ជាប្រធានក្រុមវិភាគ។ 

វឿន វុទ្ធី កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៥ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៧៣ នៅ​ខេត្ត​សៀមរាប។ គាត់​បាន​បាត់​បង់​ឪពុក និង​សមាជិក​ប្រាំ​នាក់​ផ្សេង​ទៀត​នៃ​គ្រួសារ​គាត់​ទៅ​ក្នុង​របប​នេះ។

បច្ចុប្បន្ន​លោក​ធ្វើ​ការ​នៅ​ក្រសួង​វិចិត្រសិល្បៈ។ លោក​បាន​សិក្សា​ផ្នែក​នរវិទ្យា​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​វិចិត្រសិល្បៈ ហើយ​បន្ទាប់​មក​បាន​សិក្សា​នៅ​ប្រទេស​ជប៉ុន អាល្លឺម៉ង់ និង​អ៊ីតាលី។ គាត់ក៏បានសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យ Hawaii ក្នុងការអភិរក្សឆ្អឹង និងអដ្ឋិធាតុ។ គាត់បានចូលរួមក្នុងការស្រាវជ្រាវទាក់ទងនឹងបុរាណវិទ្យាទាក់ទងនឹងឆ្អឹងមនុស្សក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨។ ថ្មីៗនេះគាត់បានធ្វើការស្រាវជ្រាវទាក់ទងនឹងសំណល់ឆ្អឹងនៅជើងឯក និងក្រាំងតាចាន់ ព្រមទាំងប្រាសាទប្តី និងគោកព្រិច។ គាត់មានគម្រោងជាច្រើន ដែលមួយក្នុងចំនោមនោះ គឺការអភិរក្សអដ្ឋិធាតុជនរងគ្រោះ ក្នុងគោលបំណងរក្សានូវភស្តុតាងដែលមានជាមួយអដ្ឋិធាតុជនរងគ្រោះទាំងនោះ ដើម្បីអភិរក្ស និងកត់ត្រាប្រវត្តិសាស្រ្តដែលបានកើតឡើងរវាងឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩។ គោលបំណងមួយទៀតគឺដើម្បីកត់ត្រាសំណល់នៃស្លាកស្នាមនៅលើឆ្អឹងរបស់ជនរងគ្រោះទាំងនោះ ដើម្បីបង្ហាញអំពីភាពឃោរឃៅដែលបានធ្វើបាបដល់ពួកគេ។ ដំណើរការនៃការអភិរក្សឆ្អឹងជនរងគ្រោះ ក៏ដូចជាការវិភាគពាក់ព័ន្ធនឹង ១២ ដំណាក់កាល ដែលចាប់ផ្តើមដោយការសិក្សាអំពីស្លាកស្នាម និងដាន និងចុងក្រោយការអភិរក្សឆ្អឹង ដើម្បីកុំឱ្យវារលួយ។ 

ជាងនេះទៅទៀត ពួកគេបានសម្ភាសមនុស្សដែលធ្វើការនៅកន្លែងនានាក្នុងរបបនេះ និងសាក្សីដែលអាចធ្វើទៅបាន។ មានតែនៅ ក្រាំងតាចាន់ប៉ុណ្ណោះដែលពួកគេបានរក្សាទុក ៦៤២៦ លលាដ៏ក្បាល ។ ការ​សិក្សា​របស់​លោក​បាន​ធ្វើ​ការ​សន្និដ្ឋាន​ថា ជន​រង​គ្រោះ​ស្លាប់​ដោយ​ការ​ដាក់ច្រវ៉ាក់ វាយ​ក្បាល​ដោយ​ព្រនុងឈើ ពុល​ដោយ​សារធាតុ​គីមី និង​ការ​បែក​ត្រចៀក។

សាក្សី នង នឹម បានផ្តល់សក្ខីកម្មទាក់ទងនឹងការបះបោរក្បត់ជាតិក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ យោងតាមបទសម្ភាសន៍របស់គាត់ជាមួយ DC-Cam លោក នង នឹម គឺជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ សៅ ភីម អ្នកនាំសារ អ្នកបើកបរ និងក៏ជាអង្គរក្សផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ផងដែរ។ នង នឹម បានដឹក សៅ ភីម ទៅប្រជុំផ្សេងៗជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរក្រហម និងមន្ត្រីថ្នាក់ស្រុក និងផ្នែកនៅតំបន់បូព៌ា។ ដូច្នេះ អង្គជំនុំជម្រះយល់ឃើញថា សាក្សីបន្ថែមមានតួនាទីដោយផ្ទាល់ក្នុងការផ្តល់សក្ខីកម្មអំពី និងត្រូវបានសាកសួរទាក់ទងនឹងការវិវត្តនៅក្នុងតំបន់បូព៌ា។

គាត់​មាន​កូន​បួន​នាក់ និង​កូន​ស្រី​ចិញ្ចឹម។ គាត់បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធរបស់គាត់នៅឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយទោះបីជាគាត់មិនមានទំនាក់ទំនងស្នេហាពីមុនជាមួយគាត់ក៏ដោយគាត់បាននិយាយថាវាគឺជាការព្រមព្រៀងគ្នាទៅវិញទៅមក។

តា មុត បាន​ធ្វើ​ជា​អធិបតី​ក្នុង​ពិធី​មង្គលការ​របស់​គាត់។ គាត់បានចូលរួមក្នុងបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ ១៩៧០ ដំបូងនៅកម្រិតភូមិមួយ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកជាកម្រិតវតំបន់នៅក្នុងកងកម្លាំងខេត្តកំពត។ បន្ទាប់មកគាត់ត្រូវបានផ្ទេរទៅកងពលធំភូមិភាគនិរតីទី៣ បញ្ជូនមកភ្នំពេញដើម្បីជួយរំដោះ ហើយបន្ទាប់មកត្រូវបានបញ្ជូនទៅកំពង់សោមជាមួយកងពលធំលេខ៣ទាំងអស់ ដែលគាត់ជាមេបញ្ជាការកងវរសេនាតូចលេខ៥៦០ មកពីកងវរសេនាតូចលេខ៦៣។ គាត់​មាន​កម្លាំង​៣០០​នាក់​ក្រោម​បញ្ជា គាត់​ត្រូវ​រៀបចំ​អាវុធ​យុទ្ធភណ្ឌ និង​ស្បៀង​ដើម្បី​ដឹក​ទៅ​កោះ​សេស ឬ​កោះ​ថ្មី ។ គាត់ត្រូវបានគេប្រាប់ថាគាត់ត្រូវបានគេដាក់ពង្រាយនៅទីនោះដើម្បីការពារទឹកដីរបស់ពួកគេ ដោយសារកោះទាំងនោះនៅជិតព្រំដែនជាមួយកោះត្រល់ដែលត្រូវបានកាន់កាប់ដោយជនជាតិវៀតណាម។ លោក​បាន​និយាយ​ថា មាន​ការ​វាយ​ប្រហារប្រដាប់អាវុធ​ខ្លីៗ​ដោយ​ទូក​នេសាទ​វៀតណាម​ដែល​បាន​បាញ់​មុន ហើយ​បន្ទាប់​មក​កងវរសេនាតូច​របស់​លោក​បាន​ឆ្លើយ​តប។ ទូក​របស់​គាត់​មិន​ដែល​ឆ្លង​ចូល​ក្នុង​ដែន​ទឹក​វៀតណាម​ទេ ព្រោះ​គាត់​យល់​ថា​កម្ពុជា​មិន​គួរ​វាយប្រហារ​វៀតណាម។ លោកថា កងវរសេនាធំលេខ៦៣ មានកងវរសេនាតូចចំនួន៣ គឺកងវរសេនាតូចលេខ៥៣០ ដែល វេត ទទួលបន្ទុក ចំណែក ៥៤០  សារី ជាអ្នកទទួលបន្ទុក ហើយសាក្សីទទួលបន្ទុក ៥៦០ លោកមិនដឹងថា វ៉េត ជា អ៊ឹង វ៉េត ឬយ៉ាងណានោះទេ។ គាត់​បាន​ចូល​រួម​កិច្ច​ប្រជុំ​នៅ​ទីស្នាក់ការ​កណ្តាល​ដែល​គាត់​និយាយ​ជាមួយ​តាម៉ុត ឬ​បង​ឌឹម។ 

បន្ទាប់ពីទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានរំដោះ គាត់បានចូលរួមវគ្គសិក្សានៅអូឡាំពិក ដែលគាត់បានឃើញ ស៊ុន សេន មានតែប៉ុល ពត និយាយក្នុងសម័យប្រជុំដែលមានរយៈពេល ៤ ថ្ងៃ ហើយវាគឺអំពីការការពារជាតិ និងការកសាងប្រទេស។ គាត់ត្រូវបានផ្ទេរមកភ្នំពេញនៅឆ្នាំ ១៩៧៨ ហើយស្នាក់នៅទីនោះប្រហែល ១០ ថ្ងៃរហូតដល់វៀតណាមចូលមក គាត់ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវរៀបចំការជម្លៀសកម្លាំងពលកម្ម។ គាត់បានជួប ខៀវ សំផន នៅភ្នំពេញ។

សាក្សីត្រូវបានហៅដោយឈ្មោះក្លែងក្លាយ (2-TCW-971) ក្នុងអំឡុងពេលសវនាការ ខណៈដែលគាត់ត្រូវបានសម្ភាសន៍ក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបអង្កេត ហើយត្រូវបានស្នើសុំឱ្យមានវិធានការការពារដោយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតអន្តរជាតិ។

2-TCW-971 ផ្តល់សក្ខីកម្មលើការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងដែលមានជម្លោះនៅក្នុងតំបន់ភាគពាយព្យ ទាក់ទងនឹងអង្គហេតុជំនុំជម្រះនៃការបោសសំអាតផ្ទៃក្នុង។ សាក្សីនេះគឺជាសាក្សីអនាមិកដែលត្រូវបានសម្ភាសដោយ Robert LEMKIN (2-TCW-877) និង ថេត សម្បត្តិ (2-TCW-855) សម្រាប់ខ្សែភាពយន្តរបស់ពួកគេ "សត្រូវរបស់ប្រជាជន" ។ យោងតាមលោក Robert LEMKIN សាក្សីគឺជាមេបញ្ជាការយោធាម្នាក់ក្នុងដណ្តើមកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ហើយក្រោយមកទទួលបន្ទុកជាផ្នែកមួយនៃការគ្រប់គ្រងផ្លូវការនៅភូមិភាគពាយ័ព្យ ក្រោមការណែនាំផ្ទាល់ពី ប៉ុល ពត។

ផ្នែកការពារក្តីស្នើសុំ 2-TCW-971 ត្រូវបានគេចាត់អោយធ្វើការនៅតំបន់ភាគពាយ័ព្យ ហើយគាត់អាចរៀបរាប់ពីជីវភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជននៅទីនោះ។ វាបង្ហាញថាគាត់អាចផ្តល់ការយល់ដឹងពិសេសទាក់ទងនឹងផលវិបាកនៃគោលនយោបាយ និងខ្សែបក្ស។

សាក្សី 2-TCW-920 នៅជាមួយចលនាឥស្សរៈក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ហើយបានចូលរួមជាមួយខ្មែរក្រហមប្រហែលឆ្នាំ ១៩៦៦ ។ គាត់ត្រូវបានចាត់តាំងឱ្យធ្វើការឱ្យ រស់ ញឹម និង នួន ជា ជាអ្នកនាំសាររវាងទីក្រុងភ្នំពេញ និងបាត់ដំបង។ លោក រស់ ញឹម តែងតាំង​លោក​ឲ្យ​ថ្លែង​សារ​ជូន​លោក នួន ជា។ លោក​បញ្ជាក់​ថា មេដឹកនាំ​ទាំង​ពីរ​ក៏​ជឿជាក់​លើ​លោក​ដែរ​ក្នុង​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ។ គាត់បានក្លាយជាសមាជិកបក្ស។

នៅ​ពេល​សួរ​ពី​តាហឿន គាត់​បាន​និយាយ​ថា គាត់​ត្រូវ​បាន​លោក រស់ ញឹម ដក​ចេញ​នៅ​ពេល​ក្រោយមក។ រស់ ញឹម មិនទុកចិត្តតាហឿន។ គាត់​មិន​ដឹង​ថា តា ហឿន ត្រូវ​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​ណា​ទេ។ លោក​ថា តា ឆាំ បាន​បាត់​ខ្លួន​ដែរ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧៥ តា ងុន បាន​ស្លាប់​ពេល​ឡើង​កាន់​តំណែង​ជា​មេបញ្ជាការ​កងពល។ 

នៅ​ពេល​សួរ​អំពី​ការ​ចាប់​ខ្លួន​របស់​លោក រស់ ញឹម ដោយ​ផ្នែក​និរតី គាត់​បាន​និយាយ​ថា វា​គឺ​ដោយសារ​តែ​លោក រស់ ញឹម បាន​ចូល​ដៃ​ជាមួយ​យួន។

នួន ត្រាច់ មាន​ស្រុកកំណើត​នៅ​ភូមិ​ត្រពាំង​ឈូក ស្រុក​ស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ គាត់បានចូលបម្រើកងទ័ពនៅពេលគាត់មានអាយុ ១៥ ឆ្នាំ។ អឿន ជាមេបញ្ជាការកងពលលេខ ៣១០ និង វឿង អនុប្រធានរបស់គាត់។ គាត់បានធ្វើការជាគ្រូពេទ្យមុនឆ្នាំ ១៩៧៥ ទោះបីជាគាត់មិនបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលណាមួយក៏ដោយ។ គាត់ធ្វើការនៅមន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកចំការលើ។ នៅឆ្នាំ ១៩៧៥ គាត់ត្រូវបានផ្ទេរទៅមន្ទីរពេទ្យទូទៅប្រចាំតំបន់។ ពេល​ភ្នំពេញ​រំដោះ​បាន គាត់​ត្រូវ​បាន​បញ្ជូន​ទៅ K-99 រួច​ទៅ​ពេទ្យ​យោធា។ គាត់ទទួលខុសត្រូវក្នុងការព្យាបាលទាហានដែលរងរបួស និងមនុស្សដែលមានជំងឺគ្រុនចាញ់។ គាត់ធ្វើការនៅទីនោះជិតមួយឆ្នាំ ហើយក្រោយមកត្រូវបានផ្ទេរទៅកងវរសេនាតូចលេខ៣១៤។ គាត់ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅកន្លែងនេះ ដោយត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទក្បត់ជាតិ។

យោងតាមការរំលឹករបស់សាក្សី កងវរសេនាតូចលេខ៣១៤ និងកងវរសេនាធំផ្សេងទៀតត្រូវបានកោះប្រជុំនៅសាលាមួយនៅខាងជើងវត្តភ្នំ។ ពួកគេ​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រាប់​ថា​មេដឹកនាំ​របស់​ពួកគេ​ជា​ជន​ក្បត់ ហើយ​ពួកគេ​គួរ​រក្សា​ភាព​ស្ងប់ស្ងាត់។ គេ​បាន​ឮ​តាម​ឧបករណ៍​បំពង​សំឡេង​ជា​ពាក្យ​សារភាព​របស់​មេទ័ព អឿន។ ត្រាច់ បានត្រឡប់ទៅអង្គភាពរបស់គាត់វិញ ហើយមេដឹកនាំត្រូវបានចាប់ខ្លួនម្តងម្កាល រួមជាមួយនឹងភរិយារបស់ពួកគេ។ ពួកគេ​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រាប់​ថា​ពួកគេ​ត្រូវ​បាន​ចាត់តាំង​ឡើង​វិញ​ទៅ​កាន់​ទីតាំង​ផ្សេង​ទៀត។ ដំបូង​ឡើយ​គាត់​គិត​ថា ខ្លួន​គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ឱ្យ​ទៅ​កន្លែង​ផ្សេង​វិញ ហើយ​មិន​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​ទេ។ គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​បន្ទប់​មួយ​ដែល​គេ​ជឿ​ថា​នៅ​គុក​ទួល​ស្លែង​រហូត​ដល់​ យ៉េត ​យក​គាត់​ចេញ។ បន្ទាប់​មក គាត់​បាន​ត្រឡប់​ទៅ​ធ្វើ​ការ​ជា​ពេទ្យ​បន្ត​ទៀត។

ក្រោយ​មក​គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​ដឹងថាជាប់ទាក់ទិន​ជាមួយ "បណ្តាញ​ខ្មាំង" ហើយ​ផ្ទេរ​ទៅ​អាកាសយានដ្ឋាន​កំពង់ឆ្នាំង​ដើម្បី​ស្តារ​ឡើង​វិញ​។ ក្នុង​នាម​ជា​អ្នក​ទោស គាត់​ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រាប់​ឱ្យ​ដុត​គ្រឿង​ផ្ទុះ​នៅ​លើ​ភ្នំ និង​បំបែក​ថ្ម​ដើម្បី​សាងសង់​ព្រលាន​យន្តហោះ។ អ្នកទោសផ្សេងទៀតដែលធ្វើការបានរងរបួសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយថែមទាំងត្រូវបានស្លាប់ដោយគ្រឿងផ្ទុះទៀតផង។ ពួកគេធ្វើការពីម៉ោង ៤ ព្រឹករហូតដល់ម៉ោង ១១ ព្រឹក។ ពួក​គេ​បាន​សម្រាក​មួយ​ម៉ោង ហើយ​បន្ទាប់​មក​ធ្វើ​ការ​ចាប់​ពី​ម៉ោង ១២ ថ្ងៃត្រង់​ដល់​ម៉ោង ៥ ល្ងាច។ ពួក​គេ​ធ្វើ​ការ​ជា​រៀង​រាល់​យប់​ចាប់​ពី​ម៉ោង​៦​ល្ងាច​ដល់​ម៉ោង​១០​យប់។ គាត់​មិន​ដែល​ត្រឡប់​មក​ទួល​ស្លែង​វិញ​ទេ​ក្រោយ​ឆ្នាំ​១៩៧៩។

ស៊ិន អ៊ឹង កើតនៅថ្ងៃទី ៨ ខែ មីនា ឆ្នាំ ១៩៥៧ ។ លោកជាសមាជិកនៃអង្គភាពចល័តចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៦ រហូតដល់លោកត្រូវបាននាំទៅ «តំបន់មួយ» ដែលលោកបានក្លាយជាឆ្មាំផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ សោ ភីម។

គាត់​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ សោ ភីម ដោយសារ​ជីដូន​ដែល​ស្លាប់​របស់គាត់​គឺ​បងប្អូនជីដូនមួយ​របស់​ សោ ភីម​។ គាត់​បាន​ឃើញ​លោក ជា ស៊ីម ដែល​ជា​មន្ត្រី​ស្រុក​ពញាក្រែក។ សាក្សី​បាន​បញ្ជាក់​ថា កូន​ស្រី​របស់ ​សោ ភីម ឈ្មោះ ស៊ី បាន​រៀប​ការ​ជា​មួយ​នឹង​កូន​ប្រុស​របស់​គណៈកម្មាធិការ​ភូមិភាគ​ពាយ័ព្យ ឈ្មោះ រស់ ញឹម។ គាត់បានឮថា ប៉ុល ពត បានព្យាយាមធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ គាត់មិនដឹងថាអ្នកណាជាអ្នកផ្តួចផ្តើមធ្វើរដ្ឋប្រហារទេ គាត់គ្រាន់តែដឹងថា មជ្ឃឹមបានធ្វើការចាប់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងបូព៌ា។ លោក​បន្ថែម​ថា សោ ភីម និយាយ​ទៅ ហេង សំរិន ថា​នឹង​វាយ​គ្នា​ទៀត។ លោក​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា ពួក​គេ​បាន​និយាយ​អំពី​ការ​ប្រមូល​កម្លាំង និង​ការ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង ប៉ុល ពត នៅ​តែ​ដប់​ថ្ងៃ​មុន​ពេល សោ ភីម ស្លាប់។ បើតាមសាក្សី សោ ភីម បានប្រាប់ ហេង សំរិន ថា គាត់នឹងទៅភ្នំពេញ ដើម្បីនិយាយជាមួយ ប៉ុល ពត ហើយ “ដោះស្រាយរឿងនោះ”។ គាត់​ប្រាកដ​ថា​គាត់​បាន​ឃើញ នួន ជា នៅ​ក្រុង​សួង ដោយ​បន្ថែម​ថា នួន ជា ដេក​នៅ​ទី​នោះ​ក្នុង​អគារ​ដូច​ជា​អង្គរក្ស​របស់​ សោ ភីម។ គាត់មានវត្តមាននៅក្នុងដំណើរចុងក្រោយរបស់ សោ ភីម មកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ។ លោក​បាន​រំលឹក​ថា វា​ជា​ក្បួន​ជាមួយ​លោក អ៊ឹង និង​មនុស្ស ៨ នាក់​ផ្សេង​ទៀត (រួម​ទាំង​ សោ ភីម) ដែល​ទៅ​វត្ត​ឧណ្ណាលោម។ ទី​បំផុត ពួក​គេ​ត្រូវ​បាន​គេ​ពួនស្ទាក់​នៅ​ខាង​ក្រៅ​អរិយក្សត្រយ ហើយ​អ៊ឹង ​បាន​រត់​គេច​ខ្លួន​ដោយ​លាក់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​បឹង​។ គាត់​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​នៅ​វិហារ​សួគ៌។ គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​​ស្គាល់ ហើយ​ក្រោយមកត្រូវ​បាន​ដោះលែង​ ហើយ​ដាក់គាត់​នៅ​សាលា​ស្រុក ដែល​ប្រធាន​មន្ទីរ​បាន​ប្រាប់​គាត់​ថា សោ ភីម នៅ​មាន​ជីវិត។ 

ក្រោយ​មក​គាត់​បាន​រត់​គេច​ខ្លួន​បាត់ពីកន្លែងនោះ ហើយ​នៅពេល​ធ្វើ​ដំណើរ​គាត់ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រាប់​ដំណឹង​ពី​ការ​ស្លាប់​របស់ សោ ភិម។ បើតាមអ្នកភូមិ សោ ភីម បានធ្វើអត្តឃាត ប៉ុន្តែសាក្សីមិនដែលឃើញសាកសពគាត់ទេ។ លើក​ចុង​ក្រោយ​ដែល​គាត់​បាន​ឃើញ សោ ភីម នៅ​មាន​ជីវិត គឺ​នៅ​អរិយក្សត្រ ជា​កន្លែង​ដែល​គេ​ស្ទាក់​ចាប់។ 

ដើម​បណ្ដឹង​រដ្ឋប្បវេណី​មក​ពី​ខេត្ត​ស្វាយរៀង។ គាត់​ជា​ទាហាន លន់ នុល ​ដូច​នេះ​ទើបត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ដើម្បី​សិក្សា ប៉ុន្តែ​តាម​ពិត​គាត់​ត្រូវ​គេ​យកទៅសម្លាប់។ គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​ផ្តល់​អង្ករ​ពីរ​កំប៉ុងសម្រាប់​ចិញ្ចឹម​មនុស្ស​ដប់​នាក់​បន្ទាប់​ពី​ការងារមួយថ្ងៃដ៏​លំបាក​ក្នុងការជីក​ប្រឡាយ។ លោក​ថា ខ្មែរក្រហម​បាន​បណ្តេញ​ពួកគេ​ចេញពី​ស្រុកកំណើត​។ គាត់​បាន​ជួប​ខៀវ សំផន នៅ​ផ្សារ​ស្វាយ​អំពិល ជា​កន្លែង​ដែល​ក្រោយ​មក​បាន​ចែក​អង្ករ និង​សម្លៀក​បំពាក់​សម្រាប់​ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​ភូមិភាគ​និរតី។ ដើម​បណ្ដឹង​រដ្ឋប្បវេណី​បាន​ដក​ស្រង់​សម្ដី​លោក ខៀវ សំផន ដែល​និយាយ​ថា បដិវត្តន៍​មិន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​មាន​វណ្ណៈ​ផ្សេង​គ្នា​ទេ។ សមាជិកគ្រួសាររបស់គាត់ជាច្រើននាក់ត្រូវបានសម្លាប់។

ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីកើតនៅឆ្នាំ ១៩៥២ ។ នាងបានរៀបការជាមួយប្តីដំបូងរបស់នាងដែលធ្វើការនៅក្នុងសហករណ៍នៅឆ្នាំ ១៩៧៣ និងមានកូនពីរនាក់ជាមួយគាត់។

នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧៤ គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​សមរភូមិ ហើយ​បន្ទាប់​មក​បាន​ធ្វើ​ការ​នៅ​ផ្សារ​ធំ​ថ្មី​ក្នុង​រាជធានី​ភ្នំពេញ។ គាត់មិនមែនជាកម្មាភិបាលទេ ប៉ុន្តែគាត់ជាអ្នកដឹកនាំក្រុម។ នាង​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​ដាំ​បាយ​ឲ្យ​ជន​ជម្លៀស ដែល​ខៀវ សំផន ចែក​ជូន។ ប្តីរបស់នាងបានបាត់ខ្លួននៅឆ្នាំ ១៩៧៨ នៅពេលគាត់មានអាយុ ២៥ ឆ្នាំ ហើយនាងមិនដែលឃើញគាត់ម្តងទៀតទេ។ នាង​ត្រូវ​ចាក​ចេញ​ពី​ភ្នំពេញ ខណៈ​នាង​មាន​ផ្ទៃពោះ ពេល​ប្ដី​បាត់​ខ្លួន; នាងសម្រាលបានកូនរបស់នាងនៅពេលដែលនាងត្រលប់មកវិញក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៩ ។ ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ក៏មានពូជាច្រើនដែលបានបាត់ខ្លួនផងដែរ។ នាង​បាន​ឃើញ​ខៀវ សំផន នៅ​ពេល​ដែល​គាត់​កំពុង​ប្រគល់​ក្រមា​ពណ៌​ខៀវ​ទៅ​ឲ្យ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ពី​ទិស​ខាង​កើត។

នៅទីបំផុតនាងត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យដាំបាយនៅកន្លែងដែលប្តីរបស់នាងកំពុងធ្វើការ ដូច្នេះកូនប្រុសរបស់នាងអាចឃើញគាត់ ទោះបីជានាងមិននៅក៏ដោយ។

សាក្សីកើតនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៤៦ នៅខេត្តកំពង់ធំ។ គាត់​ជា​ក្មួយ​ប្រុស​របស់ ប៉ុល ពត ឪពុក​គាត់​ជា​បង​ប្រុស​របស់ ប៉ុល ពត។

សាក្សីបាននិយាយថា គាត់មិនដែលជាសមាជិកបក្សទេ ប៉ុន្តែគាត់នៅក្នុងជួរកងទ័ពវៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៩៧០ និងម្តងទៀតនៅឆ្នាំ ១៩៧៣ អស់រយៈពេល ៣ ឆ្នាំ។ គាត់​បាន​ឈរជើង​ជា​ចម្បង​នៅ​ខេត្ត​កំពង់ធំ និង​សៀមរាប ដើម្បី​ការពារ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត។ ក្រោយ​មក​គាត់​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​ខេត្ត​កំពង់ចាម ជា​កន្លែង​ដែល​មេដឹកនាំ​នៅ​ទីនោះ​មាន ប៉ុល ពត នួន ជា អៀង សារី និង​ខៀវ សំផន។ លោក​បាន​បញ្ជាក់​ថា ប៉ុល ពត នួន ជា និង ខៀវ សំផន បាន​ហូប និង​ធ្វើ​ការ​ជាមួយ​គ្នា​ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ។ លោក​ក៏​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​អង្គភាព​ចល័ត និង​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​ក្រសួងការបរទេស​ទទួល​បន្ទុកផ្នែក​ទទួល​ភ្ញៀវ។ គាត់បានផ្តល់សក្ខីកម្មលើអត្តសញ្ញាណរបស់សហសេវិកជាច្រើនពីពេលនោះ។

ក្នុងអំឡុងពេលនោះគាត់បានរៀបការ ប៉ុន្តែគាត់ជ្រើសរើសគូរស្រករដោយខ្លួនលោកផ្ទាល់ ហើយពួកគេគឺជាប្តីប្រពន្ធតែមួយគត់ដែលបានរៀបការនៅពេលនោះ។ គាត់​ធ្វើ​ការ​ជា​ឆ្មាំ​ការពារ​អោយ ប៉ុល ពត។ គាត់បានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលផ្នែកថតរូបនៅប្រទេសចិន។

សាក្សី​កើត​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥០ នៅ​ខេត្ត​កណ្តាល ហើយ​បាន​ចូល​រួម​បដិវត្តន៍​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧១។

នាងត្រូវបានចាត់តាំងឱ្យធ្វើការងារផ្សេងៗមុនឆ្នាំ ១៩៧៥ ដូចជាជួយប្រជាជនធ្វើស្រែ និងជីកឬសឈើដើម្បីផលិតថ្នាំ។ អង្គភាព​របស់​លោកស្រី​បាន​មក​ដល់​រាជធានី​ភ្នំពេញ បន្ទាប់​ពី​ប្រជាពលរដ្ឋ​ត្រូវ​បាន​ជម្លៀស​ចេញ។ នាង​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​កីឡដ្ឋាន​ដែល​នាងត្រូវ​ដេរ​សម្លៀក​បំពាក់។ នៅឆ្នាំ ១៩៧៧ នាងត្រូវបានចាត់តាំងឱ្យទៅក្រសួងពាណិជ្ជកម្មទទួលបន្ទុកការទិញ។ ប្តី​របស់​នាង​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​ព្រោះ​គាត់​ជា​អ្នក​បើក​រថយន្ត​ឲតាហុង; នាងមិនដែលឃើញគាត់ទៀតទេ។ នាងបានចូលរួមវគ្គសិក្សាដែល ប៉ុល ពត នួន ជា និងខៀវ សំផន និយាយ។ ពួក​គេ​ត្រូវ​បាន​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ឲ្យ​វាយ​ខ្មាំង​សត្រូវ ទោះ​បី​សត្រូវ​ជា​ឪពុក​ម្តាយ​ក៏​ដោយ។ នាង​មាន​ផ្ទៃពោះ ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​ពី​ប្តី​ត្រូវ​ចាប់ខ្លួន នាង​ត្រូវ​បង្ខំ​ឱ្យ​រំលូតកូន​ចោល ។ 

នាង​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជូន​ទៅ​អាកាសយានដ្ឋាន​កំពង់ឆ្នាំង។ អ្នក​រាល់​គ្នា​នៅ​ទី​នោះ​ស្គម​ណាស់ ហើយ​គ្មាន​កូន។ នាង​បាន​និយាយ​ថា ពួក​គេ​ត្រូវ​បាន​គេ​អោយហូបចុក​យ៉ាង​លំបាក។

សាក្សីកើតនៅថ្ងៃទី ២ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៦៥ ហើយបច្ចុប្បន្នរស់នៅក្នុងទីក្រុងប៉ារីស។ នាងបានធ្វើការនៅក្រសួងសង្គមកិច្ច ក្រោមការដឹកនាំរបស់ អៀង ធីរិទ្ធ។ នាងបានចែកចាយថ្នាំ ព្រោះនាងអាចអានភាសាបារាំងបាន។

ពេល​នាង​ធ្វើ​ការ​នៅ​ក្រសួង ថ្នាក់​លើ​ជា​ច្រើន​នាក់​ក្រោម​ឱវាទ អៀង ធីរិទ្ធ បាន​បាត់​ខ្លួន ហើយ​មិន​ត្រឡប់​មក​វិញ​ទេ។ នៅ​ឯ​ការ​ប្រជុំ​គេ​ប្រាប់​ថា​គេ​ត្រូវ​វាយ​ខ្មាំង​សត្រូវ។ អាពាហ៍ពិពាហ៍របស់សាក្សីបានធ្វើឡើងនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៧៦ នៅក្រសួង។ ប្តីប្រពន្ធបីគូបានរៀបការក្នុងពេលតែមួយ។ បង ស៊ូ ដើរតួជាឪពុកម្តាយក្នុងពិធី។ នាង​មិន​បាន​ស្គាល់​ប្តី​នាង​ច្បាស់​ទេ​មុន​ពេល​គេ​ណែនាំ​ឱ្យ​រៀប​ការ ។ នាង​សុំ​បញ្ជាក់​ថា​លោក​មិន​បាន​រៀបការ​នៅ​ប្រទេស​បារាំង​ទេ។ នាងត្រូវតែបង្ខំខ្លួនឯងឱ្យរៀបការជាមួយគាត់ ព្រោះតាមពិតនាងស្រលាញ់លេខារបស់គាត់ ដែលនាងស្គាល់ជាង ហើយគិតថាមើលទៅស្អាតជាង។

គ្មាន​គ្រួសារ​ណា​មួយ​របស់​នាង​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​ពិធី​រៀប​ការ​នោះ​ទេ។ នាងមានផ្ទៃពោះក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយខែ។ ប្តីរបស់នាងបានបាត់ខ្លួនបីខែក្រោយមក។ នាង​បាន​ឃើញ នួន ជា និយាយ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ ហើយ​បាន​ជួប​ខៀវ សំផន។

ដើម​បណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី​រស់​នៅ​ខេត្ត​ពោធិសាត់​មុន​បដិវត្តន៍។ ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៥ គាត់ជាអ្នកនាំសារនៅសកលវិទ្យាល័យបាត់ដំបងជាមួយ ហ៊ន។

គាត់​បាន​ជួយ​ទទួល​ភ្ញៀវ​ជុំវិញ​ពេល​ពួកគេ​មក​ទស្សនៈកិច្ចសិក្សា។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧៧ នួន ជា បាន​និយាយ​ថា ឪពុក​របស់​គាត់​ជា​ជន​ក្បត់ ដូច្នេះ​ដើម​បណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី​ត្រូវ​បាន​នាំ​មក​ភ្នំពេញ។ ទាំង​ឪពុក និង​ពូ​របស់​គាត់​ត្រូវ​បាន​ចាប់​បញ្ជូន​ទៅ​មន្ទីរ​ស-២១។ គាត់បានធ្វើការជាមួយ ខន ដែលធ្វើការជាមួយ នួន ជា។ លោក ខន បន្ត​ថា នួន ជា បាន​ចេញ​បញ្ជា​ឲ្យ​រុះរើ​វត្ត​អារាមទាំង​អស់ ព្រោះ​មិន​ចាំ​បាច់​មាន​ជំនឿ​សាសនា​ណា​មួយ​ឡើយ។ សាច់ញាតិរបស់ឪពុកគាត់ទាំងអស់ត្រូវបានសម្លាប់។ តាមចំណេះដឹងរបស់ដើម​បណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី ពួកគេបានបោសសម្អាតប្រជាជននៅតំបន់ភាគពាយ័ព្យ ហើយជំនួសពួកគេដោយកម្មាភិបាលមកពីភូមិភាគនិរតីប្រហែល ៥០០-៦០០ យោងទៅតាមគាត់។

នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍បិទរបស់គាត់ គាត់បានពន្យល់ពីស្ថានភាពរបស់គាត់មានភាពបិបាករហូតមកដល់ឥឡូវនេះ - "អន់ជាងសត្វ" - ហើយតើវាពិបាកប៉ុណ្ណាក្នុងការបែកចេញពីគ្រួសាររបស់គាត់ គ្មានការអប់រំ គ្មានដី ឬមធ្យោបាយនៃការរស់រានមានជីវិត។ 

ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី គឺជាព្រះសង្ឃមួយអង្គនៅខេត្តកំពត ដែលត្រូវបានក្រុមជីវពលបដិវត្តន៍អង្គការចាប់ផ្សឹកដោយបង្ខំនៅឆ្នាំ ១៩៧១ នៅពេលគាត់មានអាយុ ១៥ ឆ្នាំ។

គាត់គឺជាផ្នែកនៃកងពលដែលដណ្តើមកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ។ គាត់​បាន​រៀបរាប់​ពី​ស្ត្រី​ដែល​ស្វាគមន៍​ពួកគេ​ដោយ​ផ្កា​ពេល​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទីក្រុង ប៉ុន្តែ​បាន​និយាយ​ថា​ទាហាន​ខ្លះ​បាន​វាយ​ស្ត្រី​ទាំង​នោះ​ហើយ​បាន​បោះ​ផ្កា​ចោល។ គាត់​និង​ទាហាន​ផ្សេង​ទៀត​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រាប់​ថា ទាហាន លន់ នល់ នឹង​ត្រូវ​គេ​សម្លាប់។ គាត់​មាន​មិត្តភ័ក្តិ និង​បងប្អូន​ជា​ទាហាន លន់ នល់។ គាត់​បាន​រក​ឃើញ​ពួកគេ ហើយ​ប្រាប់​ពួកគេ​ឲ្យ​ដោះ​ឯកសណ្ឋាន​ចេញ ហើយ​កុហក​ប្រសិនបើ​គេ​សួរ​ថា​ពួកគេ​ជា​នរណា។

គាត់នៅក្នុងកងទ័ពជើងទឹក ប៉ុន្តែក្រោយមកត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងដាក់ឱ្យធ្វើការធ្ងន់ ដោយសារតែពួកគេគិតថាគាត់ជាចារកម្មរបស់សត្រូវ។ គាត់ចាំថាបានឃើញ នួន ជា និង តាម៉ុក រួមគ្នាពេលថតវីដេអូអំពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងចិន និងជប៉ុន។ 

សាក្សីគឺជាព្រះសង្ឃរហូតដល់ថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ នៅពេលដែលព្រះសង្ឃទាំង ១៩ អង្គនៅក្នុងវត្តរបស់គាត់ត្រូវបានផ្សឹកដោយបង្ខំ។

គាត់​ត្រូវ​បាន​ផ្ទេរ​ទៅ​សហករណ៍​ដាំស្រូវ​មួយ​ រយៈពេល​ពីរ​បី​ខែ។ គាត់គឺជាផ្នែកមួយនៃក្រុមដែលត្រូវបានគេហៅថា "កងកម្លាំងស្វា" ដោយសារតែពួកគេជាអ្នកចំណូលថ្មី។ គាត់​ត្រូវ​បាន​ផ្ទេរ​ទៅ​សហករណ៍​មួយ​ផ្សេង​ទៀត ជា​កន្លែង​ដែល​គាត់​បាន​ភ្លក់​អាហារ​សម្រាប់​ភ្ញៀវ ដើម្បី​ប្រាកដ​ថា​វា​មិន​ត្រូវ​បាន​បំពុល។ ក្រោយមកគាត់ត្រូវបានផ្លាស់ទៅភូមិភាគបូព៌ា។ នៅ​ទីនោះ គាត់​បាន​បញ្ជាក់​ថា គាត់​ធ្វើការ​លើស​ទម្ងន់ និង​មិន​បាន​ផ្តល់​អាហារ​គ្រប់គ្រាន់ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​មនុស្ស​មួយ​ចំនួន​ព្យាយាម​រក​អាហារ​ក្នុង​ព្រៃ។ បន្ទាប់ពីនេះ ពួកគេត្រូវបានបង្រ្កាប និងចាប់ខ្លួនអស់រយៈពេល ១៤ ថ្ងៃ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ ពួកគេត្រូវបានផ្តល់អាហារត្រឹមតែដំឡូងមួយ ឬពីរដុំក្នុងមួយពេល។ បន្ទាប់មកពួកគេត្រូវបាន​គេ​យក​ទៅ​សម្លាប់។ សាក្សី​ត្រូវ​បាន​គេ​វាយ​ក្បាល​ជាច្រើន​ដង ប៉ុន្តែ​អាច​រួច​ជីវិត​ដូច​មនុស្ស​ម្នាក់​ទៀត​ឈ្មោះ ខន ដែរ។

ពួក​គេ​បាន​ស្រាយចំនង​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក ហើយ​បាន​រស់​នៅ​អស់​រយៈ​ពេល​ជាង​មួយ​ខែ​ក្នុង​រូង​ភ្នំ​ក្បែរ​កន្លែង​ធ្វើ​ការ​ដែល​គេ​បោះ​បង់​ចោល។ សាក្សីត្រូវផឹកទឹកនោមខ្លួនឯងដើម្បីរស់។

សាក្សីបានចូលរួមបដិវត្តន៍ជាទាហាននៅឆ្នាំ ១៩៧០ ដោយសារតែអតីតព្រះមហាក្សត្រសីហនុបានប្រាប់ប្រជាជនរបស់គាត់ឱ្យធ្វើដូច្នេះ។

នៅឆ្នាំ ១៩៧១ គាត់បានចូលរៀនផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្ដ ហើយបានក្លាយជាគ្រូពេទ្យនៅថ្នាក់ស្រុក ក្លាយជាប្រធានមន្ទីរពេទ្យនៅឆ្នាំ ១៩៧៦។ នៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៧ មេបញ្ជាការទាំងអស់នៅក្នុងផ្នែករបស់គាត់ - សាក្សីរួមបញ្ចូល - ត្រូវបានហៅទៅកិច្ចប្រជុំដែលគាត់មិនបានចូលរួមដោយសារតែគាត់ ត្រូវបានឈរជើងនៅសមរភូមិ។ អ្នក​រាល់​គ្នា​នៅ​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​បន្ទាប់​មក​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន។ ក្រោយ​មក សាក្សី​បាន​ដឹង​ថា ប៉ុល ពត បាន​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ក្បត់ជាតិ ព្រោះ​គាត់​បាន​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​ចាប់​មេ​បញ្ជាការ​ទាំង​នេះ។ គាត់បានចាប់ផ្តើមរៀបចំការតស៊ូប្រឆាំងនឹង ប៉ុល ពត ដោយសម្របសម្រួលជាមួយវៀតណាមដើម្បីធ្វើដូច្នេះ។ គាត់មានអារម្មណ៍ថា គាត់ត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យលាក់ខ្លួននៅក្នុងព្រៃ ដោយសារតែ ប៉ុល ពត សម្លាប់មនុស្សជាបន្តបន្ទាប់។ បើតាមសាក្សី ជម្លោះកម្ពុជា-វៀតណាម ចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ ១៩៧៣ ដោយសារប្រទេសមហាអំណាច ដែលគាំទ្រប្រទេសនីមួយៗ មិនបានបញ្ជូនសម្ភារៈក្នុងបរិមាណស្មើគ្នា។ លោក​បាន​ផ្តល់សក្ខីកម្មថា មាន​កិច្ច​ប្រជុំ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដែល​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅ​ទីក្រុង​ហូជីមិញ មុន​ការ​ឈ្លានពាន។ សាក្សី​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង សៅ ភីម ហើយ​បាន​ប្រាប់​គាត់​អំពី​ទង្វើ​ក្បត់ជាតិ​របស់ ប៉ុល ពត។ 

ក្រោយ​ពី​ផ្ដួល​រំលំ​សាក្សី​ត្រូវ​បាន​ជនជាតិ​វៀតណាម​ដាក់​ក្នុង​គុក។ សាក្សីបានផ្ដល់សក្ខីកម្មលើឈ្មោះ និងប្រធានបទជាច្រើនទាក់ទងនឹងអន្តរាគមន៍របស់វៀតណាមនៅកម្ពុជា និងការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុង។

អៀង ផាន កើត​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥២ នៅ​ខេត្ត​តាកែវ។ លោក​ត្រូវ​បាន​ដំឡើង​ឋានៈ​តាម​រយៈ​ជួរ​កង​ទ័ព​រហូត​ដល់​មុខ​តំណែង​មេ​បញ្ជាការ​កងវរសេនាធំ។ គាត់នៅផ្នែកនៃការវាយប្រហារមកលើទីក្រុងភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥។ កងពលរបស់គាត់បានវាយប្រហារជនជាតិវៀតណាមនៅព្រំដែនក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៧ នៅពេលដែលការប្រយុទ្ធគ្នានៅតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់។លោក​រំឭក​ថា​ទាហាន​វៀតណាម​ចូល​ខេត្ត​តាកែវ​ឆ្ងាយ​ពី​ព្រំដែន។ ភាគី​កម្ពុជា​ទទួល​រង​របួស​ច្រើន​ជាង​មុន ដោយសារ​ជនជាតិ​វៀតណាម​មាន​អាវុធ​ល្អ​ជាង និង​មាន​ចំនួន​ច្រើន។ ដូច្នេះ គេ​ឧស្សាហ៍​ព្យាយាម​វាយ​យួន​ពី​ក្រោយ ព្រោះ​ក្នុង​ការ​វាយ​ទល់មុខគ្នា ពួកយើង​​នឹង​ចាញ់គេ ដូច្នេះ​បើ​តាម​សាក្សី​ពួកគេ​គ្រាន់​តែ​ខំ​ការពារ​ទឹកដី​ប៉ុណ្ណោះ។ ការ​បញ្ជា​របស់​ពួក​គេ​ពី​ថ្នាក់​លើ​គឺ​ត្រូវធ្វើ​បែប​នោះ។

 សៅ ម៉ាំងកើត​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥១ នៅ​ខេត្ត​មណ្ឌលគិរី។ គាត់​ជា​ទាហាន​ខ្មែរក្រហម​ចន្លោះ​ឆ្នាំ​១៩៧៥-៧៩។ គាត់បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធរបស់គាត់ដែលគាត់ស្គាល់ពីមុននិងស្រលាញ់។ លោក​បាន​រៀប​រាប់​អំពី​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​តាម​ព្រំដែន​ដែល​បាន​កើត​ឡើង​រវាង​ខ្មែរ​និង​វៀតណាម​ក្នុង​អំឡុង​ឆ្នាំ​១៩៧៦ និង​កាន់​តែ​ខ្លាំង​ឡើង​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៧៧-៧៨។ លោក​ថា មិន​មាន​ការ​វាយ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​នៅ​ក្នុង​ទឹក​ដី​វៀតណាម​ទេ គឺវាយគ្នា​ពេល​ចូល​មក​កម្ពុជា។

សយ ណារឿន កើត​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥៥ នៅ​ខេត្ត​កំពង់ចាម។ នាង​បាន​បែក​ពី​គ្រួសារ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ១៧ ខែ​មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។

នាងបានធ្វើការនៅក្នុងអង្គភាពចល័តមួយជាមួយនឹងស្ត្រី ២០-៣០ នាក់ផ្សេងទៀត។ នាងត្រូវបានបង្ខំឱ្យរៀបការនៅឆ្នាំ ១៩៧៥ នាងតូចចិត្តដោយសារតែឪពុកម្តាយរបស់នាងមិននៅទីនោះ ប៉ុន្តែនាងបានយល់ព្រមប្រគល់ខ្លួនឱ្យប្តីរបស់នាងដោយសារតែមានកងជីវពលដើរត្រួតពិនិត្យនៅមុខជម្រកដែលពួកគេកំពុងស្នាក់នៅ។ នាង​មាន​ផ្ទៃពោះ​ភ្លាម​ៗ ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​បង្ខំ​ឱ្យ​ធ្វើ​ការ​ដោយ​មិន​ខ្វល់ខ្វាយ​អ្វី​ឡើយ ។ នាងកើតជំងឺគ្រុនចាញ់នៅអាយុប្រាំមួយខែ ហើយទារកបានស្លាប់ដោយសារតែនាងមិនមានថ្នាំដើម្បីព្យាបាលគ្រុនចាញ់របស់នាង។ នាងមានផ្ទៃពោះម្តងទៀត ហើយលើកនេះកូនបានរួចជីវិត។ បងស្រីរបស់នាងក៏បានរៀបការដែរ ប៉ុន្តែមិនទាន់ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៨ នៅពេលដែលស្ថានភាពកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ។ ១១ នៃសាច់ញាតិរបស់នាងបានស្លាប់។

គាត់ត្រូវបានតម្លើងឋានៈជាមេកងវរសេនាធំបីខែបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃទីក្រុងភ្នំពេញ។ គាត់​ទទួល​បន្ទុក​ទ័ព​ការពារ​ទីក្រុង។

លោក​បញ្ជាក់​ថា លោក​ត្រូវ​បាន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ប្រើ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ការពារ​ខ្លួន​ដោយ​មិន​ចាំបាច់​ទាក់ទង​អ្នក​ដទៃ ព្រោះ​ជា​ទឹកដី​កម្ពុជា។ លោក​ថា ខ្មែរក្រហម​មិន​មាន​គោល​នយោបាយ​វាយប្រហារ​យួន​ទេ ប៉ុន្តែ​ពេល​ក្រោយមក​​ត្រូវ​គេវាយ​ប្រហារ ពួកគេត្រូវវាយប្រហារវិញ។ គាត់​បាន​រៀបការ​ដោយ​គ្មាន​ការ​បង្ខំ គាត់​ស្រឡាញ់​ប្រពន្ធ​គាត់​ដែល​ជា​ពលរដ្ឋ​សាមញ្ញ ហើយ​បាន​សុំ​ប្រធាន​អង្គភាព​គាត់​រៀបការ​ជាមួយ​គាត់។ ឪពុកម្តាយរបស់គាត់មិនមានវត្តមានទេ។ លោក​ថា បើ​មនុស្ស​មិន​ពេញ​ចិត្ត​គ្នា​មិន​បាច់​រៀបការ​ទេ។ គាត់​មិន​ដែល​បាន​ជួប​មនុស្ស​ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ត្រួត​ពិនិត្យ​ដើម្បី​ធានា​ថា​ពួកគេ​បាន​ផ្សំដំនេកក្រោយ​អាពាហ៍ពិពាហ៍​ណាមួយនោះទេ។ លោក​បាន​និយាយ​ម្តង​ហើយ​ម្តងទៀត​ថា កងទ័ព​កម្ពុជា​ដែល​ចូល​រួម​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​កងទ័ព​វៀតណាម គឺ​គ្រាន់តែ​ការពារ​ប្រទេស​របស់​ខ្លួន។

ង៉ែត ចាត កើត​នៅ​ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់ ជាកន្លែងដែលគាត់រស់នៅសព្វថ្ងៃ​។ នាងបានជៀសវាងការប្រហារជីវិតយ៉ាងចង្អៀតក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៨ ប៉ុន្តែប្តីរបស់នាងមិនបានធ្វើទេ។ នាងត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យរៀបការបីឬបួនថ្ងៃបន្ទាប់ពីគាត់បានបាត់ខ្លួន។ គ្រួសាររបស់នាងទាំងមូលត្រូវបានសម្លាប់។ ប្តី​និង​គ្រួសារ​របស់​នាង​គឺ​កម្ពុជា​ក្រោម។ នាង​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រាប់​ឱ្យ​រៀប​ការ​វិញ​ដោយ​សារ​នាង​មាន​កូន ហើយ​គិត​ពី​ជោគ​វាសនា​របស់​ពួក​គេ។