Case 002 Witnesses, experts and Civil Parties

លោក នាង អ៊ូច ហៅ តាសាន អាយុ ៧២ ឆ្នាំ ជាអតីតគ្រូបង្រៀនបានប្រាប់តុលាការថា លោកត្រូវបានតែងតាំងនៅឆ្នាំ ១៩៧៥ ជាប្រធានអប់រំខេត្តចំនួន ៣ រួមមានកំពត និងតាកែវ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ លោកត្រូវបានប្អូនថ្លៃតាម៉ុកផ្ទេរទៅឃុំលាយបូរ ហើយត្រូវបានតែងតាំងជាជំនួយការគណៈកម្មាធិការស្រុក។ លោក​បាន​ជំទាស់​នឹង​ការ​អះអាង​របស់​សាក្សី​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​ថា​លោក​ជា​លេខាធិការ​ស្រុក​ត្រាំកក់។ សាក្សី​រូប​នេះ​បាន​បញ្ជាក់​ថា គាត់​ត្រូវ​បាន​ណែនាំ​ឱ្យ​ផ្តល់​ជំនួយ​បច្ចេកទេស​ក្នុង​ការ​សាងសង់​ទំនប់​វារីអគ្គិសនី និង​ប្រឡាយ និង​បង្ហាញ​សហករណ៍​ដល់​គណៈប្រតិភូ​ស៊ុយអែត និង​ចិន។ គាត់ត្រូវបានគេសួរអំពីរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល និងទំនាក់ទំនងនៅក្នុងសហករណ៍ និងទំនាក់ទំនងរវាងឃុំ ស្រុក វិស័យ និងតំបន់។ គាត់ក៏បានឆ្លើយសំណួរអំពីពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ដែលគាត់បានដឹងលឺ។ នៅ​ពេល​ចោទ​សួរ​ពី​ការ​ប្រតិបត្តិ​តាម​បែប​ពុទ្ធសាសនា លោក​បាន​លើក​ឡើង​ថា គ្មាន​វត្ត​នៅ​ក្នុង​ស្រុក​ត្រាំកក់​ទេ។

លោក វ៉ាន់ សឿន ហៅ សួន អាយុ ៥៦ ឆ្នាំ មកពីឃុំលាយបូរ ស្រុកត្រាំកក់ បាននិយាយថា គាត់ត្រូវបានចាត់តាំងក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ឱ្យទៅអង្គភាពយាមនៅមន្ទីរឃុំឃាំងក្រាំងតាចាន់ ហើយមានភារកិច្ចជាអ្នកនាំសារក្នុងពេលថ្ងៃ និងជាអ្នកយាមអ្នកទោសក្នុងអំឡុងយប់។ លោកបានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពីប្រតិបត្តិការនៅក្រាំងតាចាន់ និងស្ថានភាពឌរបស់អ្នកទោស។ លោក​ថា លោក​មិន​ដែល​ឃើញ​មាន​ការ​ប្រហារ​ជីវិត​អ្នក​ទោស​ណា​មួយ​ទេ ព្រោះ​លោក​ឈរ​យាម​នៅ​បរិវេណ​ខាង​ក្រៅ​នៃបរិវេណ​ពន្ធនាគារ។ នៅ​ពេល​សួរ​សំណួរ​អំពី​ការ​ផ្សឹក​ព្រះសង្ឃ លោក​បាន​និយាយ​ថា លោក​បាន​ឮ​ករណី​ផ្សឹក​ពី​អ្នក​ដទៃ។

លោក ផាន់ ឆេន អាយុ ៨៣ ឆ្នាំ បាន​ប្រាប់​តុលាការ​ថា ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៧៣-១៩៧៤ លោក​ជា​មេ​ឃុំ​គាស់ ក្នុង​ខេត្ត​តាកែវ ទទួល​បន្ទុក​ផ្នែក​វប្បធម៌ និង​អប់រំ។ គាត់បាននិយាយថា គាត់គ្មានអំណាចលើក្រាំងតាចាន់ទេ ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៣ នៅពេលដែលវាត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទៅជាកន្លែងឃុំឃាំង ហើយគាត់គ្រាន់តែចូលទៅផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារប៉ុណ្ណោះ។ គាត់ត្រូវបានគេសួរពីការដឹងរបស់គាត់អំពីប្រតិបត្តិការនៅក្រាំងតាចាន់់ ហើយគាត់បានបដិសេធថាមិនដែលបានទទួលបន្ទុកឃុំក្រាំងតាចាន់ទេក្នុងអំឡុងពេលគាត់ជាមេឃុំ។ គាត់ត្រូវបានគេសួរអំពីតួនាទីរបស់គាត់នៅក្នុងគណៈកម្មាធិការរៀបចំលំនៅដ្ឋានសម្រាប់អ្នកជម្លៀស និងប្រជាជនដែលត្រូវបានដោះលែងពីក្រាំងតាចាន់ (១៩៧៤-៧៤) ។ គាត់​បាន​ផ្តល់​សក្ខីកម្ម​ថា​អាពាហ៍ពិពាហ៍​ដែល​គាត់​បាន​ធ្វើ​ជា​សាក្សី​ហាក់​មិន​ត្រូវ​បាន​បង្ខំ​ទេ។ គាត់ក៏និយាយអំពីគោលនយោបាយបក្សចំពោះយួន ដែលគាត់បានរៀនពីការផ្សាយ និងការប្រជុំ។

សាក្សីរូបនេះគឺជាអតីតឆ្មាំសន្តិសុខនៅមន្ទីរសន្តិសុខក្រាំងតាចាន់។ ដោយអនុវត្តតាមសំណើសុំលើវិធានការការពារនានា អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានបញ្ជាថា អាសយដ្ឋាន របស់សាក្សីនឹងមិនត្រូវបានបង្ហាញទៅកាន់សាធារណជនឡើយ ហើយថារូបភាពរបស់គាត់ក៏មិនត្រូវបង្ហាញជាសាធារណដែរ។ វីដេអូថតសាក្សីពេលផ្តល់សក្ខីកម្មត្រូវបាន បំផ្លែងឱ្យមើលមិនស្គាល់។

លោក សៅ ហ៊ាន អាយុ ៦៨ ឆ្នាំ មកពីស្រុកត្រាំកក់ បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះថា បន្ទាប់ពីដួលរលំទីក្រុងភ្នំពេញ បងប្រុសរបស់គាត់ដែលជាអតីតទាហាន លន់ នល់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងនាំយកទៅអប់រំឡើងវិញពីរបីថ្ងៃបន្ទាប់ពីគាត់បានមកដល់​ភូមិកំណើតនៅស្រុកត្រាំកក់។ ក្រោយ​មក​គាត់បានដឹង​ពី​អ្នក​ជិត​ខាង​ថា បង​ប្រុស​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​មន្ទីរឃុំឃាំងក្រាំង​តាចាន់ ហើយ​សម្លាប់។​ គាត់​ត្រូវ​បាន​ចោទ​សួរ​អំពី​ស្ថានភាព​ការងារ និង​ការ​រស់​នៅ​ក្នុង​សហករណ៍។ នៅពេលសួរអំពីព្រះពុទ្ធសាសនា លោកបានថ្លែងថា លោកបានឃើញរូបបដិមា និងសៀវភៅជាច្រើនត្រូវបានគេយកចេញពីវត្ត ហើយព្រះសង្ឃត្រូវបានចាប់ផ្សឺក។

លោក ភ្នៅ យ៉ាវ អាយុ ៦៨ ឆ្នាំ មកពីឃុំសំរោង ស្រុកត្រាំកក់ បានពន្យល់ថា គាត់បានចូលរួមចលនាបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំ ១៩៧០។ គាត់ត្រូវបានសួរអំពីស្ថានភាពរស់នៅក្នុងឃុំសំរោង។ លោក​បាន​បញ្ជាក់​ថា ការ​បរិភោគ​រួម​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៧៥ រួម​ជាមួយ​នឹង​ការ​ហាម​ឃាត់​កម្មសិទ្ធិ​ឯកជន ហើយ​ប្រជាជន​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ថ្នាក់​ជា​បី​ក្រុមផ្សេង​គ្នា។ សាក្សីបាននិយាយថា នៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៦ គាត់ត្រូវបានប្រគល់ភារកិច្ចឱ្យបង្រៀនកូនតូចៗរបស់ប្រជាជនមូលដ្ឋានពីរបៀបប្រកប និងអានអក្ខរក្រមខ្មែរ។ គាត់​ក៏​ត្រូវ​បាន​ចោទ​សួរ​អំពី​ការ​រៀបការ​ដោយ​បង្ខំ​ដែល​បាន​កើត​ឡើង​ក្នុង​សហករណ៍ និង​អំពី​ការ​ប្រព្រឹត្ត​ចំពោះ​ពុទ្ធសាសនិក។

លោក កែវ បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះថា លោកបានចូលរួមចលនាបដិវត្តន៍ជាវេជ្ជបណ្ឌិតនៅឆ្នាំ ១៩៧០ ដោយឆ្លើយតបនឹងការអំពាវនាវរបស់អតីតមេដឹកនាំនរោត្តមសីហនុ។ គាត់បាននិយាយថា គាត់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ហើយបញ្ជូនទៅក្រាំងតាចាន់នៅឆ្នាំ ១៩៧៥ ។ គាត់ត្រូវបានគេសួរអំពីការចាប់ខ្លួន ការសួរចម្លើយ ការធ្វើទារុណកម្ម និងការប្រហារជីវិតនៅមន្ទីរសន្តិសុខ។

អ្នកស្រី ជាំង ស្រីមុំ អាយុ ៦០ឆ្នាំ មកពីឃុំញ៉ែងញ៉ង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ នាងបាននិយាយថា តំបន់នេះស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ ១៩៧០។ នាងបានពន្យល់ថា មុនពេលនាងត្រូវបានបង្ខំឱ្យរៀបការនៅឆ្នាំ ១៩៧៧ នាងបានធ្វើការជាជំនួយការគ្រូបង្រៀននៅក្នុងអង្គភាពកុមារមួយ។ នាងត្រូវបានគេសួរអំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់នាង និងអាពាហ៍ពិពាហ៍ផ្សេងទៀតនៅក្នុងសហករណ៍។ សាក្សីត្រូវបានសួរសំណួរទាក់ទងនឹងជីវភាពរស់នៅ ការហាមឃាត់ក្នងព្រះពុទ្ធសាសនា គោលនយោបាយស្តីពីជនជាតិវៀតណាម និងការចាប់ខ្លួនមនុស្សនៅក្នុងសហករណ៍ រួមទាំងឪពុករបស់នាងផ្ទាល់ ដែលនាងបាននិយាយថា ត្រូវបានគេសម្លាប់នៅមណ្ឌលសន្តិសុខក្រាំងតាចាន់។

លោក ឯម ភឿង ព្រះជន្ម ៧៧ វស្សា បានពន្យល់ថា នៅពេលដែលព្រះអង្គត្រូវបានជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ព្រះអង្គត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតវិញ គឺនៅវត្តអង្គរកា ក្នុងស្រុកត្រាំកក់។ សាក្សី​បាន​បញ្ជាក់​ថា ព្រះសង្ឃ​ត្រូវ​បាន​បង្ខំ​ឲ្យ​ធ្វើ​ការ​សំណង់ ហើយ​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧៦ ព្រះអង្គ​ត្រូវ​បាន​គេ​ណែនាំ​ឲ្យ​ផ្សឹកពីព្រះសង្ឃ​ដោយ​មិន​មាន​ពិធី​បុណ្យ​សាសនា​អ្វី​ឡើយ។ ព្រះអង្គក៏ត្រូវបានចោទសួរអំពីការរៀបការដោយបង្ខំ និងការបដិសេធមិនរៀបការរបស់ព្រះអង្គ។

លោក មាស សុខា ហៅ ថ្លាង អាយុ ៥៤ ឆ្នាំ មកពីស្រុកត្រាំកក់។ សាក្សីបាននិយាយថា គាត់ធ្វើការនៅក្នុងអង្គភាពកុមារចល័ត រហូតដល់គាត់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារក្រាំងតាចាន់ រួមជាមួយសមាជិកគ្រួសារមួយចំនួនដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៧៦។ គាត់បានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពីស្ថានភាពរស់នៅ និងការងារនៅក្នុងសហករណ៍ត្រាំកក់ និងមន្ទីរសន្តិសុខក្រាំងតាចាន់​ ខេត្តតាកែវ។ គាត់​ត្រូវ​បាន​ចោទ​សួរ​អំពី​ការ​សួរ​ចម្លើយ​និង​ការ​ប្រហារ​ជីវិត​ដែល​គាត់​បាន​បញ្ជាក់​ថា​បាន​ឃើញ​នៅ​មន្ទីរ​ឃុំឃាំង​។

លោក ហេដឌ័រ គឺជាអ្នកប្រាជ្ញជនជាតិអាមេរិក ដែលត្រូវបានកោះហៅឱ្យធ្វើជាសាក្សីអំពីសៀវភៅដែលលោកបាននិពន្ធ និងសម្ភាសន៍ដែលលោកបានសម្ភាសន៏ជាមួយជនជាប់ចោទ និងកម្មាភិបាលផ្សេងទៀតដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។

ពីមុនគាត់បានធ្វើការនៅក្នុងការិយាល័យសហព្រះរាជអាជ្ញានៃ អ.វ.ត.ក និងបន្ទាប់មកការិយាល័យសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។ ចាប់តាំងពីសម័យសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរនៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1១៩៧០ គាត់បានធ្វើការជាអ្នកកាសែត និងអ្នកស្រាវជ្រាវនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានបន្តក្តោបបញ្ហាប្រទេសកម្ពុជា សូម្បីតែបន្ទាប់ពីគាត់បានចាកចេញពីប្រទេសក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ ក៏ដោយ។ បេក្ខជនចំនួនប្រាំពីរសម្រាប់ការកាត់ទោសៈ គណនេយ្យភាពចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មនៃរបបខ្មែរក្រហម។

លោក ស៊ុំ គឺជាទាហាន លន់ នល់ នៅខេត្តពោធិ៍សាត់ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមដណ្តើមបានការគ្រប់គ្រងទូទាំងប្រទេសនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ គាត់ត្រូវបានសាកសួរពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់នៅទួលពោធិ៍ជ្រៃ។

អ្នកស្រី ឯក ជា​សមាជិក​នៃ​យោធា​ខ្មែរ​ក្រហម មុន​ពេល​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ឱ្យ​នៅ​ក្នុង​អង្គភាព​ចល័ត​បន្ទាប់​ពី​ការ​បង្កើត​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ។ នាងបានឆ្លើយសំណួរអំពីការបាត់ខ្លួននៃសហការីពីកន្លែងធ្វើការរបស់នាង ការបរិហារមនុស្សថាជាជនក្បត់ និងវត្តមានរបស់ជនជាប់ចោទនៅកន្លែងធ្វើការរបស់នាង។

លោក ឡេវ ឡាំ បាន​និយាយ​ថា គាត់​ជា​​កងជីវពល​នៅ​ឃុំ​កំពង់​ត្រឡាច​លើ ស្រុក​១២ ពី​ឆ្នាំ ១៩៧២-១៩៧៥។

លោក ពេជ្រ ជឹម បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះថា លោកបានចូលរួមចលនាបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំ ១៩៧០ នៅតំបន់ ១០៥។ គាត់គឺជាអតីត “អនុប្រធានស្រុក” ក្នុងខេត្តតាកែវ ដែលរួមបញ្ចូលនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនគឺការគ្រប់គ្រងមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិសុខក្រាំងតាចាន់។ គាត់បានឆ្លើយអំពីភាពខុសគ្នារវាងមនុស្ស 'ល្អ' និង 'អាក្រក់' និងការប្រហារជីវិតនៅពេលក្រោយមក តួនាទីរបស់ជនជាប់ចោទក្នុងវគ្គសិក្សា និងការសង្កេតរបស់គាត់ ពេលកំពុងធ្វើការនៅមណ្ឌលសន្តិសុខ។

លោក នូ អាយុ ៧៨ ឆ្នាំ ធ្វើ​ការ​យោធា ហើយ​បន្ទាប់​មក​ជា​មន្ត្រី​ឃុំ។ លោកបានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពីវគ្គសិក្សារបស់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម ដូចជា ជូ ចេត និងតាម៉ុក ការចាត់ទុកខ្មែរវៀតមិញ និងយោបល់របស់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមទាក់ទងនឹងការជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញប្រាំមួយខែមុនការកើតឡើង។

លោក ឡេង ឈឿង បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះថា លោកបានចូលរួមចលនាបដិវត្តន៍នៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៣។ លោក ឡេង អាយុ ៥៦ ឆ្នាំ បានធ្វើការជាអ្នកបើកបរឲ្យខៀវ សំផន ចាប់ពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ១៩៧៨ រហូតដល់ការឈ្លានពានរបស់វៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៩៧៩។ លោកបានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពីដំណើររបស់ ខៀវ សំផន ក្នុងអំឡុង ប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។

លោក ស៊ឹម ហាវ បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងថា លោកបានចូលរួមចលនាបដិវត្តន៍ជាទាហាននៅឆ្នាំ ១៩៧២ ហើយថាលោកមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ បីថ្ងៃបន្ទាប់ពីទីក្រុងដួលរលំ។

អ្នកស្រី សូ សុជាតិ ជាភរិយារបស់លោក ខៀវ សំផន។

លោក ទន់ សឿន គឺ​ជា​កូន​ប្រសា​របស់ ខៀវ សំផន ហើយ​គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​សួរ​អំពី​ចរិត​របស់​ជន​ជាប់​ចោទ។

លោក សុខ បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះថា លោកធ្លាប់ជាអង្គរក្សរបស់លោក ខៀវ សំផន។ គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ឲ្យ​ធ្វើ​សក្ខីកម្ម​ជា​ចំបង​អំពី​ចរិត​របស់​ខៀវ សំផន។

លោក Schanberg គឺជាអតីតអ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មាន New York Times ដែលនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមចូលកាន់កាប់នៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។ លោកបានផ្តល់សក្ខីកម្មតាមរយៈប្រព័ន្ធសោតទស្សន៏ពីទីក្រុងញូវយ៉ក។

លោក ព្រំ ស៊ូ បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះថា លោកត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឱ្យធ្វើការឃោសនានៅឆ្នាំ ១៩៧១។ គាត់បាននិយាយថា គាត់នៅខេត្តព្រះវិហារនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។

លោក ចៅ សុខុន ត្រូវ​បាន​កោះ​ហៅ​ឲ្យ​ចូល​ឆ្លើយ​បំភ្លឺ​លើ​អត្តចរិត​ខៀវ សំផន។ គាត់បានផ្ដល់សក្ខីកម្មតាមរយៈ ប្រព័ន្ធសោតទស្សន៏ ពីប្រទេសបារាំង។

លោក Philippe Jullian-Gaufres ត្រូវ​បាន​កោះហៅ​ឱ្យ​ចូល​បំភ្លឺ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ចរិត​របស់​ខៀវ សំផន។ គាត់​បានផ្តល់សក្ខីកម្មតាមរយៈប្រព័ន្ធសោតទស្សន៏ ពី​ប្រទេស​បារាំង។