ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា
រហ្សនាម: KW-26
សំណុំរឿង: សំណុំរឿង ០០១
ប្រភេទ: អ្នកជំនាញ
សាវតារ
លោក ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា បានផ្តល់សក្ខីកម្មក្នុងនាមជាអ្នកជំនាញ នៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ក្នុងសំណុំរឿង ០០១។ នៅពេលផ្តល់សក្ខីកម្មរបស់គាត់ គាត់ជានាយកបោះពុម្ពផ្សាយ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាស្រាវជ្រាវសាកលភាវូបនីយកម្ម នៃសាកលវិទ្យាល័យយ៉ែល
1
។ ក្នុងទសវត្សន៍ឆ្នាំ១៩៧០ និង ១៩៨០ គាត់ជាអ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានឥណ្ឌូចិន និងជានិពន្ធនាយកសម្រាប់ទស្សនាវដ្តីសេដ្ឋកិច្ចចុងបូព៌ា ដែលបានសម្ភាសមន្ត្រីជាច្រើននៃបណ្តាប្រទេសនៅឥណ្ឌូចិន ប្រទេសចិន និងរដ្ឋផ្សេងៗទៀត
2
។
ក្នុងសំណុំរឿង ០០១ និង ០០២/០២ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់គាត់ ក្នុងការបង្ហាញពីខ្លឹមសារនៃសៀវភៅខ្មៅ ជម្លោះប្រដាប់អាវុធរវាងខ្មែរក្រហម និងប្រទេសវៀតណាម
3
ជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ និងក្នុងការសម្រេចអំពីអង្គហេតុស្តីពីការស្លាប់ និងរបួសជនស៊ីវិលនៅក្នុងភូមិភាគបូព៌ា។
“សៀវភៅខ្មៅ”
ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា បានរៀបរាប់អំពីសៀវភៅខ្មៅរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ថាជា “ការលាយបញ្ចូលគ្នារវាងអង្គហេតុ និងមនោគតិ” និងជាការប្រកាន់ពូជសាសន៍ជាចំហរចំពោះជនជាតិវៀតណាម ដែលខ្មែរក្រហមជឿថាជាអ្នកឈ្លានពាន និងវាតទីទឹកដី
4
។ នៅក្នុងបទសម្ភាសឆ្នាំ១៩៧៩ រវាង ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា និង អៀង សារី អៀង សារី បានបញ្ជាក់ថា វៀតណាមជាអ្នកឈ្លានពាន និងថាកម្ពុជាបានកំពុងព្យាយាមការពារខ្លួនពីការឈ្លានពានរបស់វៀតណាម
5
។
ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា មានរឿងប្រជាប្រិយរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលពន្យល់ពីភាពសាហាវឃោរឃៅរបស់វៀតណាមចំពោះប្រជាជនខ្មែរ៖ “នោះជាទស្សនៈទូទៅអំពីជនជាតិវៀតណាម”
6
ដែល ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា យល់ឃើញថាជាហេតុផលដែលខ្មែរក្រហមចង់បានក្នុងការវាយប្រហារប្រឆាំងនឹងវៀតណាម
7
។
កងទ័ពវៀតណាមមានប្រៀបជាងកងទ័ពកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យច្រើនណាស់ ហើយការអះអាងថា ប្រជាជនខ្មែរម្នាក់អាចសម្លាប់វៀតណាមដល់ទៅ ៣០ នាក់ និងថាប្រជាជនកម្ពុជាតែ ២ លាននាក់ ប៉ុណ្ណោះ នឹងត្រូវលះបង់នៅក្នុងដំណើរការសម្លាប់ជនជាតិវៀតណាមទាំងអស់នោះ មិនមែនជា “សេចក្តីថ្លែងដ៏មានហេតុផលនោះទេ ប៉ុន្តែ ... ជាសេចក្តីថ្លែងដែលរៀបចំឡើងដើម្បីលើកទឹកចិត្តទៅវិញទេ”
8
។
ក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០២ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ផ្អែកលើការវាយតម្លៃរបស់ ចាន់ដា ក្នុងការសម្រេចថា សៀវភៅខ្មៅគឺជាការលាយបញ្ចូលគ្នារវាងអង្គហេតុ និង មនោគតិ ដែលមានចរិតឃោសនា
9
។
ជម្លោះកម្ពុជា-វៀតណាម
យោងតាម ចាន់ដា របបខ្មែរក្រហមព្រួយបារម្ភអំពីមហិច្ឆតារបស់វៀតណាម ក្នុងការបង្កើតទំនាក់ទំនងពិសេសជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសនៅឥណ្ឌូចិន ដែលខ្មែរក្រហមយល់ឃើញថាជា “លេសវៀតណាមប្រើដើម្បីត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជា និងគ្រប់គ្រងទឹកដី និងធនធានរបស់ប្រទេសនេះ”
10
។
គាត់បានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពី “ការប្រយុទ្ធគ្នាជាបន្តបន្ទាប់តាមបណ្តោយព្រំដែន [កម្ពុជា-វៀតណាម] និង វៀតណាម“ទម្លាក់គ្រាប់បែក និងបាញ់រះចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជាដោយប្រើកងកម្លាំងជើងអាកាសរបស់ខ្លួន” ដែលមិនមានរាយការណ៍នៅក្នុងសារព័ត៌មាន
11
។ កម្ពុជាប្រយុទ្ធដើម្បីការពារមិនឲ្យវៀតណាម “លេបយក” ចំណែកឯវៀតណាមវិញប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានពីសំណាក់ប្រទេសគាំទ្រកម្ពុជា គឺប្រទេសចិន
12
។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ ក្រោយ “កិច្ចពិភាក្សាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស បានបិទបញ្ចប់សង្គ្រាមនៅវៀតណាម កងទ័ពជើងអាកាសរបស់អាមេរិក បានប្តូរទិសដៅអំណាចរបស់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា” ដែលជាអ្នករងគ្រោះនូវការទម្លាប់គ្រាប់បែកដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ពីសំណាក់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ខ្មែរក្រហមបានដាក់ការទទួលខុសត្រូវនេះទៅលើប្រទេសវៀតណាម ពីព្រោះពួកគេបានចុះហត្ថលេខាលើដំណោះស្រាយសន្តិភាពមួយដាច់ដោយឡែក ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក
13
។
ចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ និងឆ្នាំ១៩៧៦ មានជនភៀសខ្លួនកម្ពុជាជាង ១៥០ ០០០ នាក់ មានដើមកំណើតវៀតណាម និងចិន បានរត់ទៅតាមបណ្តាខេត្តនៃប្រទេសវៀតណាម
14
។ អង្គការ UNHCR បានផ្តល់ជំនួយ សម្រាប់ជនភៀសខ្លួននៅវៀតណាមខាងត្បូង
15
។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ ជម្លោះរវាងវៀតណាម និង កម្ពុជា កាន់តែកើនឡើងខ្លាំង ដោយមានការវាយប្រហារគ្នាសំខាន់ៗពីរលើក៖ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា និង ថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា
16
។ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា វិទ្យុក្រុងភ្នំពេញបានថ្កោលទោសវៀតណាមជាចំហរជាលើកទីមួយ និងបានប្រកាសផ្តាច់ទំនាក់ទំនង
17
។ បន្ទាប់ពីហេតុការណ៍នេះ មានការវាយប្រហារយោធាដោយមិនមានការប្រកាសជាមុនមកលើកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ពីសំណាក់ប្រទេសវៀតណាមនៅក្នុងខែតុលា
18
។
មកទល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៧ មិនមានព័ត៌មានច្រើនអំពីជម្លោះរវាង កម្ពុជា-វៀតណាម ទេ
19
ព័ត៌មានផ្អែកលើទីភ្នាក់ងារស៊ើបការសម្ងាត់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក
20
។
ត្រឹមចុងឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្មែរក្រហមបានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាសាធារណៈជាមួយប្រទេសវៀតណាម
21
ហើយវៀតណាមបានធ្វើការវាយប្រហារទ្រង់ទ្រាយធំមកលើប្រទេសកម្ពុជា ពីប្រាំមួយមុខព្រួញតាមបណ្តោយព្រំដែន ដោយមានមុខព្រួញសំខាន់ពីរតម្រង់ឆ្ពោះមកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ
22
។ វៀតណាមបានរក្សាវត្តមានរបស់ខ្លួននៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាចាប់ពី ១៥ ទៅ ២០ ម៉ៃ ជាតំបន់ទ្រនាប់
23
។ យោងតាមលោក ចាន់ដា ការវាយប្រហារសំខាន់របស់វៀតណាម កើតឡើងបន្ទាប់ពីការវាយប្រហាររបស់ខ្មែរក្រហម។ វៀតណាមមិនបានវាយប្រហារមុនទេ
24
។
ការវាយប្រហាររបស់វៀតណាមចូលជ្រៅមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជា បានកើតមានឡើងនៅតាមព្រំដែនភាគនិរតីរបស់វៀតណាម
25
។ ទោះជាយ៉ាងណា យោងតាមលោក ចាន់ដា ការវាយប្រហារទាំងនេះ គឺទំនងភាគច្រើនជាការបង្ហាញកម្លាំងដោយមានបញ្ជូនរថក្រោះចូលទៅ ហើយជាក់ស្តែងមិនដូចជាការបំផ្លិចបំផ្លាញទីកន្លែងណាដែលពួកគេបានទៅដល់នោះទេ
26
។ ផ្ទុយទៅវិញ ការវាយប្រហាររបស់ខ្មែរក្រហមតាមព្រំដែនវៀតណាម គឺជាការវាយឆ្មក់ ដែលបណ្តាលឲ្យមានការស្លាប់ជនស៊ីវិលជាច្រើន
27
។
នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៨ មានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាបន្តបន្ទាប់នៅតាមបណ្តោយព្រំដែន ដោយកងកម្លាំងជើងអាកាសរបស់វៀតណាមចាប់ផ្តើមទម្លាក់គ្រាប់បែកលើប្រទេសកម្ពុជា
28
។ ខ្មែរក្រហមបានវាយប្រហារវៀតណាម នៅថ្ងៃទី២០ និង ២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ដែលនាំឲ្យវៀតណាមឈ្លានពានកម្ពុជានៅប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់ពីនោះ គឺថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨
29
។
ក្នុងសំណុំរឿង ០០១ និង ០០២/០២ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង បានផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់លោក ចាន់ដា ក្នុងការបង្ហាញអំពីជម្លោះរ៉ាំរ៉ៃរវាងប្រទេសវៀតណាម និងកម្ពុជា និងថាអរិភាពសម្ងាត់រវាងប្រទេសទាំងពីរ ជាលទ្ធផលនាំឲ្យមានការវាយប្រហារយោធាទ្រង់ទ្រាយធំពីសំណាក់វៀតណាម និងការដួលរំលំទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩
30
។ ក្នុងសំណុំរឿង ០០១ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង បានផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់គាត់ ក្នុងការបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ “កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានបង្កើនការវាយឆ្មក់ចូលទៅក្នុងទឹកដីប្រទេសវៀតណាម” ដែលនាំឲ្យមានការសងសឹកពីសំណាក់ប្រទេសវៀតណាម
31
។ នៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៨ កម្ពុជាគិតថា ការដកថយរបស់វៀតណាម គឺជាជ័យជំនះមួយរបស់ខ្លួន និងបានចាប់ផ្តើមផ្សព្វផ្សាយចម្លើយសារភាពរបស់ឈ្លើយសឹកវៀតណាម ដែលផ្តល់ឲ្យនៅមន្ទីរសន្តិសុខ ស-២១
32
។
ឧបត្តិហេតុតាមព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ
ជម្លោះតាមព្រំដែនរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយប្រទេសថៃ នៅភាគពាយ័ព្យ
33
មានលក្ខណៈជាជម្លោះទឹកដីសុទ្ធសាធ
34
។
អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ក្នុងសំណុំរឿង ០០១ បានសន្និដ្ឋានថា មានការប៉ះទង្គិចដោយប្រដាប់អាវុធតាមព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ ប៉ុន្តែ “មានកម្រិតទាបជាងច្រើនណាស់ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងជម្លោះរវាងប្រទេសវៀតណាម និងកម្ពុជា”
35
។
ការខូចខាតជនស៊ីវិល
ការបោសសម្អាតជនស៊ីវិល ដែលរស់នៅតាមបណ្តាយព្រំដែននៅក្នុងភូមិភាគបូព៌ា កើតឡើងដោយសារតែពួកគេត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអ្នកគាំទ្រវៀតណាម ឬអ្នកចូលដៃជាមួយវៀតណាម
36
។ ខ្មែរក្រហមបានវាយប្រហារទីប្រជុំជន ទីនបៀញ (Tin Bienh) នៅវៀតណាម ដោយបន្សល់ទុកនូវជនស៊ីវិលស្លាប់ចំនួន ១០០ នាក់
37
។ លោក ចាន់ដា ក៏បានរៀបរាប់ផងដែរអំពីការសម្លាប់រង្គាលនៅក្នុងភូមិ ហាទៀន (Ha Tien) ក្នុងខេត្តតាយនិញ (Tay Ninh) នៅតាមព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាថា៖
“ភូមិដែលខ្ញុំបានទៅមើលនោះ មើលទៅហាក់ដូចជាវាត្រូវបានវាយប្រហារដោយព្យុះ ... ផ្ទះសំបែងត្រូវបំផ្លាញអស់ មានកំទិចកំទីបែកបាក់ជាច្រើននៅរាយប៉ាយនៅឡើយ ហើយប្រជាជនកំពុងព្យាយាមសាងសង់ផ្ទះថ្មី ... នៅក្នុងអាជីពជាអ្នករាយការព័ត៌មានរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំមិនដែលឃើញសាកសពជនស៊ីវិលដ៏ច្រើន ដែលត្រូវបានសម្លាប់យ៉ាងឃោរឃៅបំផុត និងទុកចោលនៅទីនោះយ៉ាងដូច្នេះទេ”
38
។
ផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់លោក ចាន់ដា អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងក្នុងសំណុំរឿង ០០១ បានសន្និដ្ឋានថា ប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួនមកពីភូមិភាគបូព៌ា ត្រូវបានសម្លាប់ដោយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដោយចោទថា “អ្នកគាំទ្រវៀតណាម”
39
។
វីដេអូ
