១. តើការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការ មានតួនាទីដូចម្តេចខ្លះ?
ការស៊ើបអង្កេត គឺជាដំណាក់កាលមូលដ្ឋានមួយ នៅក្នុងកិច្ចដំណើការព្រហ្មទណ្ឌទាំងមូលនៅចំពោះមុខ អ.វ.ត.ក។ តាមការពិត ដំណាក់កាលស៊ើបអង្កេត គឺជាដំណាក់កាលដែលមិនអាចអត់បាន ដែលមានផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ដល់ដំណាក់កាលផ្សេងៗទៀតនៃកិច្ចដំណើរការនីតិវិធី។ ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីសំណាក់ក្រុមការងារទាំងបីដែលបង្កើតបាន ក.ស.ច.ស នោះ (ក្រុមអ្នកស៊ើបអង្កេត ផ្នែកវិភាគ និងក្រុមអ្នកច្បាប់) សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ប្រមូលនូវភស្តុតាងសំខាន់ៗនានា ដើម្បីធ្វើការកំណត់ និងមួយវិញទៀត ដើម្បីបញ្ជាក់ ថាតើអង្គហេតុនានា ដែលមានចែងនៅក្នុងដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងឲ្យស៊ើបសួរអាចបង្កឲ្យមានឧក្រិដ្ឋកម្មនានាស្ថិតនៅក្រោមយុត្តាធិការរបស់ អ.វ.ត.ក ដែរឬយ៉ាងណានោះ ហើយនៅក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ថាតើមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដែរឬទេ សម្រាប់បញ្ជូនជនត្រូវចោទទៅជំនុំជម្រះចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលជនត្រូវចោទទាំងនោះត្រូវរងការចោទប្រកាន់។
២. ហេតុអ្វីបានការស៊ើបអង្កេត ត្រូវដឹកនាំដោយចៅក្រមទាំងពីររូប?
វត្តមានរបស់ចៅក្រមជាតិ រួមជាមួយចៅក្រមអន្តរជាតិ គឺចាំបាច់សម្រាប់លក្ខណៈជាតុលាការកូនកាត់របស់ អ.វ.ត.ក។ ចរិតលក្ខណៈនេះតម្រូវឲ្យមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទមួយរវាងច្បាប់កម្ពុជានិងច្បាប់អន្តរជាតិ។
៣. តើការស៊ើបអង្កេត ត្រូវប្រព្រឹត្តទៅក្នុងរយៈពេលយូរប៉ុណ្ណា?
វាជាការលំបាកក្នុងការកំណត់ឲ្យបានច្បាស់លាស់ ចំពោះរយៈពេលនៃការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការ ដែលមានចរិតលក្ខណៈដូចនេះ។ ដោយមិនចាំបាច់មានមន្ទិល ការស៊ើបអង្កេតនេះគឺជាដំណើរប្រព្រឹត្តទៅក្នុងរយៈពេលមួយវែង ចាប់ផ្តើមឡើងដោយការដាក់ចេញនូវដីកាសន្និដ្ឋាន បញ្ជូនរឿងឲ្យស៊ើបសួររបស់សហព្រះរាជអាជ្ញា និងបញ្ចប់ដោយដីកាដំណោះស្រាយ ដែលចេញដោយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។ ការស៊ើបអង្កេតជាសំខាន់រួមមាន ការស្រាវជ្រាវផ្នែកច្បាប់ ការប្រមូល និងការវិភាគកំណត់ហេតុស្តាប់យកចម្លើយរបស់ជនត្រូវចោទ សាក្សី និងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ភស្តុតាងជារូបវន្ត និងឯកសារផ្សេងៗមួយចំនួនទៀតដែលអាចបង្កើតបានជាចំណែកនៃភស្តុតាង។ លើសពីនេះទៀត សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ត្រូវឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើផ្សេងៗគ្នា ដែលត្រូវបានដាក់ជូនដោយភាគីឬភាគីទីបីនៅក្នុងកិច្ចដំណើរការនីតិវិធី។ ដូច្នេះរយៈពេលនៃការស៊ើបអង្កេត គឺអាស្រ័យមួយចំណែកទៅលើពេលវេលា ដែលសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតត្រូវការដើម្បីសម្រេចបាននូវសកម្មភាពស៊ើបអង្កេត ដែលបានលើកឡើងខាងលើ។
៤. តើស្ថាប័នណាជាស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចក្នុងការសម្រេច តើជនណាខ្លះដែលនឹងត្រូវជំនុំជម្រះ?
សហព្រះរាជអាជ្ញា ប្រមូលភស្តុតាង និងកំណត់ពីបទល្មើស ដែលត្រូវធ្វើការចោទប្រកាន់។ បន្ទាប់មក សំណុំរឿងនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ដែលមានតួនាទីក្នុងការប្រមូលទាំងភស្តុតាងដាក់បន្ទុក និងភស្តុតាងដោះបន្ទុក ព្រមទាំងធ្វើការសម្រេច ថាតើជនណាខ្លះដែលត្រូវធ្វើការចោទប្រកាន់។ ដោយយោងទៅលើភស្តុតាងដែលមានគ្រប់គ្រាន់បំពេញទៅតាមបទដ្ឋានគតិយុត្តិ អនុលោមទៅតាមច្បាប់ដែលអាចអនុវត្តបាននោះបន្ទាប់មកសំណុំរឿងអាចនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ដើម្បីធ្វើការជំនុំជម្រះ។
៥. តើនរណាខ្លះ ដែលជាកម្មវត្ថុសម្រាប់ការស៊ើបអង្កេតរបស់សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត?
អ.វ.ត.ក មានយុត្តាធិការលើបុគ្គលដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្ម ត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងចន្លោះពេលពីថ្ងៃទី ១៧ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ និងថ្ងៃទី ៦ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ តែប៉ុណ្ណោះ។ ជាលទ្ធផលសមាជិកថ្នាក់ក្រោមក្នុងរបបខ្មែរក្រហម និងក្រុមគ្រួសារ របស់ពួកគេ ព្រមទាំងជនទាំងឡាយ ដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបខ្មែរក្រហម មិនមែនជាកម្មវត្ថុសម្រាប់ការស៊ើបអង្កេតនៅចំពោះមុខ អ.វ.ត.ក នោះឡើយ។
មកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត បានធ្វើការចោទប្រកាន់បុគ្គល ប្រាំរូបគឺ៖
- កាំង ហ្កេកអ៊ាវ (លេខាមន្ទីរ ស-២១)៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩
- នួន ជា (ប្រធានសភា)៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩
- អៀង សារី (រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ)៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩
- អៀង ធីរិទ្ធ (រដ្ឋមន្ត្រីការងារសង្គមកិច្ចនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ)៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ
- ខៀវ សំផន (ប្រមុខរដ្ឋនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ)៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩
៦. តើនឹងមានអ្វីកើតឡើង ប្រសិនបើមានការមិនយល់ស្របគ្នារវាងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត?
ប្រសិនបើគ្មានការព្រមព្រៀងគ្នារវាងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតទេនោះ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតម្នាក់ៗ អាចម្នាក់ឯងឬរួមគ្នា ដាក់សំណើទៅអង្គបុរេជំនុំជម្រះ ឲ្យដោះស្រាយវិវាទនោះ។ សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គបុរេជំនុំជម្រះ មិនអាចជាកម្មវត្ថុសម្រាប់ការប្តឹងឧទ្ធរណ៍នោះទេ ហើយបន្ទាប់ពីនោះភ្លាម សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ចាំបាច់ត្រូវតែអនុវត្តតាមជំហានសំខាន់ៗនានា ដែលមានចែងនៅក្នុងសេចក្តីសម្រេច។
៧. តើសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត មានយុត្តាធិការលើអង្គហេតុនានា ដែលបានកើតឡើងនៅក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែរឬទេ?
យុត្តាធិការរបស់ អ.វ.ត.ក ត្រូវបានកំណត់ត្រឹមរយៈពេលចន្លោះពីថ្ងៃទី ១៧ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩។ តុលាការជាតិកម្ពុជា មានយុត្តាធិការលើឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងអស់ ដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្រោយកាលបរិច្ឆេទនេះ។
៨. តើសិទ្ធិរបស់ជនត្រូវចោទមានអ្វីខ្លះ?
អនុលោមតាមច្បាប់កម្ពុជា និងច្បាប់អន្តរជាតិ ជនត្រូវចោទម្នាក់ៗមានសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាននានាក្នុងអំឡុងពេលស៊ើបអង្កេត៖
- សិទ្ធិក្នុងការទទួលបាននូវការជំនុំជម្រះមួយដោយយុត្តិធម៌
- សិទ្ធិសម្រាប់ការចាត់ទុកជាជនគ្មានកំហុសរហូតដល់ពិរុទ្ធភាពត្រូវបានបង្ហាញ
- សិទ្ធិក្នុងការជ្រើសរើសសហមេធាវីការពារក្តី (ជាតិ និងអន្តរជាតិ) ឬមេធាវីដែលជ្រើសតាំងដោយអង្គជំនុំជម្រះ ក្នុងករណីដែលបុគ្គលនោះជាទុរគតជន
- រយៈពេលរង់ចាំមួយដ៏សមស្រប ព្រមទាំងមធ្យោបាយគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីរៀបចំការការពារក្តី