សាក្សីជំនាញ លោក Henri Locard
លោក Henri Locard បានផ្តល់សក្ខីកម្មជា អ្នកជំនាញរយៈពេល៤ ថ្ងៃនៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក)។ បច្ចុប្បន្នគាត់ជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តនៅនាយកដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ។ គាត់បានចាប់ផ្តើមស្រាវជ្រាវអំពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ ១៩៨៩ នៅពេលដែលមិត្តរបស់គាត់ឈ្មោះ មឿង សុន បានស្នើសុំជំនួយរបស់គាត់ក្នុងការសរសេរជីវប្រវត្តិរបស់គាត់។ មិនយូរប៉ុន្មាន គាត់បានចាប់ផ្តើមបណ្ឌិតផ្នែកមនោគមវិជ្ជា និងប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់ខ្មែរក្រហម។ ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក គាត់បានបោះពុម្ពសៀវភៅមួយចំនួន រួមមាន "សៀវភៅក្រហមតូចរបស់ប៉ុល ពត៖ ការនិយាយរបស់អង្គកា"/"Petit livre rouge de Pol Pot" ដែលត្រូវបានពិភាក្សាក្នុងអំឡុងពេលនៃការផ្តល់សក្ខីកម្មរបស់គាត់។ Locard បានពន្យល់អំពីការប្រើប្រាស់ប្រភពបន្ទាប់បន្សំរបស់គាត់ រួមទាំងការបោះពុម្ពផ្សាយដោយ David Chandler និង Ben Kiernan និងប្រភពចម្បងពីការសម្ភាសន៍ "រាប់រយ និងរាប់រយ ប្រសិនបើមិនមែនរាប់ពាន់" ដែលគាត់បានកត់ត្រាទុក។ លោកបានបញ្ជាក់ថា ការស្រាវជ្រាវរបស់លោកគឺជា «មូលដ្ឋាន» ក្នុងខេត្ត និងឃុំ-សង្កាត់ ដែលជាការសន្ទនារបស់ប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ។
ក្នុងអំឡុងពេលនេះគាត់បានប្រាប់តុលាការថាគាត់បានប្រមូលពាក្យស្លោកសម្រាប់ផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់ គាត់បានដឹងថាពាក្យស្លោកទាំងនេះត្រូវបានរៀបចំជាប្រធានបទ - ពាក្យស្លោកម៉ៅនិយម "ការបរបាញ់សត្រូវ" ពាក្យស្លោកអំពីការងារ ជុំវិញការស្លាប់របស់បុគ្គល ឬជីវិតសមូហភាព - ដែលមនោគមវិជ្ជា និងវិធីនៃការគិតនៃរបបខ្មែរក្រហមអាចត្រូវបានបង្ហាញ។ Locard បានបញ្ជាក់ថា គាត់ចូលទៅជិតការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់អំពីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃសង្រ្គាមត្រជាក់។ គាត់បានស្រាវជ្រាវរបបស្រដៀងគ្នាក្នុងមនោគមវិជ្ជា រួមមានវៀតណាម វៀតណាមកុម្មុយនិស្ត ចិនកុម្មុយនិស្ត សហភាពសូវៀត និងកូរ៉េខាងជើង។
គាត់មានការផ្តោតជាពិសេសលើប្រទេសចិន ដោយសារគាត់ជឿថារបបនេះត្រូវបានគេយកគំរូតាមប្រទេសចិនយ៉ាងទូលំទូលាយ។ របបនេះគឺជាការរួមបញ្ចូលគ្នានៃការបោះជំហានទៅមុខ និងការប្រឆាំងបដិវត្តន៍។ Locard បាននិយាយអំពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់គាត់ចំពោះពន្ធនាគារខេត្តតូចៗ ដែលកំណត់ត្រាកម្រមានណាស់។ គាត់បានពន្យល់ថា នៅឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៦ អ្នកទោសភាគច្រើនគឺជាអ្នកនៃរបបចាស់ ជាអ្នកអប់រំដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយរបបសាធារណរដ្ឋ និងរបបសីហនុ។ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៧-១៩៧៨ អ្នកទោសមកពីគ្រប់វណ្ណៈ និងកាន់តែច្រើនឡើងៗពីក្នុងជួរនៃបដិវត្តន៍ ជនស៊ីវិល និងយោធា។ Locard បានពន្យល់ថា មានពន្ធនាគារធំមួយសម្រាប់តំបន់នីមួយៗ តាមភស្តុតាងដែលគាត់បានរកឃើញ មានស្រុកប្រហែល ១៥០។ ស្រុកនីមួយៗមានគុក ហើយស្រុកខ្លះមានច្រើន ជាពិសេសកន្លែងនៅជិតមជ្ឈឹម។
លោកបានរៀបរាប់ពីថ្នាក់នៃពន្ធនាគារ – ក្នុងថ្នាក់ទីមួយគឺថ្នាក់ដែលមានអ្នកទោសតិចជាង ១០០ នាក់ ដែលមានមនុស្សម្នាក់សួរសំណួរ សួរចម្លើយ និងសរសេរជីវប្រវត្តិ។ នៅពន្ធនាគារស្រុកមានអ្នកទោសច្រើនជាង។ មានមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់បីនាក់ដែលធ្វើការសួរចម្លើយ គឺម្នាក់ដែលសួរសំណួរ ម្នាក់សរសេរក្នុងសៀវភៅកត់ត្រា និងម្នាក់ដែល «វាយ/គម្រាមវាយ»។ ក្នុងពន្ធនាគារធំៗ អ្នកទោសអាចចូលរាប់រយនាក់រហូតដល់១០០០នាក់ ដូចនឹងពន្ធនាគារខេត្តសៀមរាបជាតួយ៉ាង។
លោក Locard បានបញ្ជាក់ថា លំហូរចូលគឺលឿនណាស់ ដោយមានអ្នកសួរចម្លើយក្នុងរយៈពេលពីមួយទៅបីថ្ងៃ ដោយសារបន្ទប់ត្រូវរៀបចំសម្រាប់អ្នកទោសថ្មី។ មនុស្សជាធម្មតាមិនបានរស់រានមានជីវិតលើសពីបីខែ; ជាមធ្យមគឺ ៣-៤ សប្តាហ៍។ លោក Locard បានបញ្ជាក់ថា របៀបនៃការសួរចម្លើយ និងការធ្វើទារុណកម្ម គឺស្រដៀងទៅនឹងរបបកុម្មុយនិស្តដទៃទៀតដែរ។ ដូច្នេះប្រព័ន្ធនេះត្រូវផ្តើមចេញពីមជ្ឈឹម ដែលមានតែទំនាក់ទំនងទទឹងប៉ុណ្ណោះ។ លោក Locard បានបញ្ជាក់ថា នៅពេលដែលជនជាតិវៀតណាមចូលមក មានបណ្ណសារច្រើនក្រៃលែងនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខទាំងអស់នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ លោកបានបញ្ជាក់ថា ពួកគេបានបាត់ខ្លួន ដោយសារកង្វល់ចម្បងរបស់ប្រជាជនគឺការរស់រានមានជីវិតនៅចុងបញ្ចប់នៃរបបនេះ។ Locard បញ្ជាក់ថា នៅទីតាំងមួយចំនួន ពួកវាត្រូវបានបំផ្លាញជាប្រព័ន្ធ ដូចដែល Locard ជឿថាបានកើតឡើងនៅស្រុកតៃសៀម។
- Witness acronym :
2-TCE-90
- Age at the time of testimony :
77
- Appeared as :
- សំណុំរឿង : សំណុំរឿង ០០២, សំណុំរឿង ០០២/០២,
- Date(s) of testimony :