ព្រឹកនេះ គឺថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក) បានស្តាប់សេចក្តីថ្លែងការណ៍អំពីផលប៉ះពាល់របស់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី អ្នកស្រី បៃ សុផានី (Bay Sophany)។ អ្នកស្រី បៃ សុផានី ដែលមានវ័យ៦៧ឆ្នាំ បច្ចុប្បន្នរស់នៅទីក្រុង សង់ ហូហ្សេ រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា គឺជាមេគ្រួសារមួយរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ នៅពេលពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥។ នៅមុខសាល ដែលពោរពេញដោយអ្នកអង្កេតការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ អ្នកបានពណ៌នាអំពីការជម្លៀស និងការបំបែកក្រុមគ្រួសារគាត់ជាបន្តបន្ទាប់។ បើទោះជាការឈឺចាប់របស់អ្នកស្រី បៃ សុផានី មានលក្ខណៈជាក់ស្តែងយ៉ាងណាក្តី វាគឺជាក់ស្តែងដូចគ្នាដែរថា អ្នកស្រីពិតជាចង់ឲ្យគេដឹងឮរឿងរ៉ាវគាត់។ អ្នកស្រីបានថ្លែងនៅចុង បញ្ចប់នៃការផ្តល់សក្ខីកម្មរបស់អ្នកស្រីថា បើចង់ឲ្យអ្នកស្រីស្លាប់ទៅបិទភ្នែកជិត អ.វ.ត.ក ត្រូវតែស្វែងរកយុត្តិធម៌ឲ្យក្រុមគ្រួសារគាត់។
សក្ខីកម្មរបស់អ្នកស្រី បៃ សុផានី អាចប្រព្រឹត្តិទៅបាន ដោយសារតែ វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសង្គមនៃកម្ពុជា (ASRIC; www.asricjustice.com) ជាអង្គការមិនរកប្រាក់កម្រៃមួយ បង្កើតឡើងដោយលោកស្រី នូ លក្ខិណា សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកសង្គមវិទ្យានៅសាខាទីក្រុងឡុងប៊ិចរបស់សកលវិទ្យាល័យរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា។ ខ្ញុំបាននិយាយជាមួយសាស្រ្តាចារ្យ នូ លក្ខិណា ក្នុងសាលសាធារណៈនៃសាលសវនាការរបស់អ.វ.ត.ក មុននឹងអ្នកស្រី បៃ សុផានី ឡើងផ្តល់សក្ខីកម្ម។
Mrs. Bay Sophany during her testimony on 4 June 2013.
រហូតត្រឹមចុងឆ្នាំ២០០៩ សាស្រ្តាចារ្យ នូ លក្ខិណា បានដឹងតិចតួចអំពីតុលាការនេះ។ ក្រោយពីបានឮអំពីអ.វ.ត.ក លោកស្រីចាប់ផ្តើមឆ្ងល់ថាតើអ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ដែលកំពុងរស់នៅឯបរទេសអាចចូលរួមបានដែរ ឬយ៉ាងណា និងអាចចូលរួមក្នុងសមត្ថភាពអ្វីខ្លះ។ នៅពេលលោកស្រីអ៊ីមែលមកអ.វ.ត.ក ដើម្បីសាកសួរផ្សេងៗ តំណាងតុលាការបានឆ្លើយតបថា ជនរងគ្រោះដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិកអាចចូលរួមបាន ដោយបំពេញទម្រង់បែបបទព័ត៌មានជនរងគ្រោះ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលលោកស្រីបើកមើលទម្រង់បែបបទនោះ លោកស្រីដឹងភ្លាមថា ការបំពេញទម្រង់បែបបទនេះ គឺជាការងារដ៏ស្មុគស្មាញមួយ សម្រាប់អ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ដែលភាគច្រើនជាមនុស្សចាស់។ លោកស្រីពន្យល់ថា “ទម្រង់បែបបទនោះ គឺមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ ហើយភាគច្រើននៃ[អ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម] ពុំទាំងចេះប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រផង”។ ក្នុងប្រទេសខ្លះ ដូចជា នៅប្រទេសបែលហ្ស៊ិក និងបារាំង ប្រជាជនខ្មែរនៅទីនោះ ដែលចង់ចូលរួមក្នុងដំណើរការនីតិវិធីរបស់អ.វ.ត.ក អាចទទួលបានការគាំទ្រពីរដ្ឋ តែពុំមានកម្មវិធីបែបនេះទេនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
ដោយមានអារម្មណ៍យ៉ាងមុតមាំថា ជនរងគ្រោះពីរបបខ្មែរក្រហមមានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងការជំនុំជម្រះនេះ និងដោយពុំចាំបាច់ជម្រះនូវរបាំងផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាផង សាស្រ្តាចារ្យ នូ លក្ខិណា បានទំនាក់ទំនងវិទ្យាស្ថានអាមេរិក អាស៊ី ប៉ាស៊ីហ្វិក របស់សកលវិទ្យាល័យញូវយ៉ក ក៏ដូចជា សកលវិទ្យាល័យកាលីហ្វ័រញ៉ា ឡូស អង់ជឺឡេស និងមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ហាវឺត។ ជាមួយនឹងដៃគូ លោកស្រីចាប់ផ្តើមទាក់ទងមេដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរនៅទូទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយនឹងសំណួរ “តើអ្នកចង់ដាក់សក្ខីកម្មនៅអ.វ.ត.កដែរ ឬទេ?”។ ដោយពឹង ផ្អែកលើការងារស្ម័គ្រចិត្ត អង្គការ ASRIC បានដាក់ពាក្យទាំងគំនរ តាងនាមឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅមុនខែមករា ឆ្នាំ២០១០ ដែលជាថ្ងៃផុតកំណត់ដាក់ពាក្យ។ នៅដើមឆ្នាំ២០១២ ខណៈដែលសំណុំរឿង០០២ កំពុងតែដំណើរការ លោកស្រី បានដឹងថា រាល់ពាក្យសុំត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយតុលាការ។ បច្ចុប្បន្ន អង្គការ ASRIC គាំទ្រដើមបណ្តឹង១២៩នាក់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងនោះរួមមាន ដើម បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី៤៥នាក់ផង។
Professor Nou Leakhena (right) together with Civil Party Mrs. Bay Sophany.
សាស្រ្តាចារ្យ នូ លក្ខិណា ប្រាប់ខ្ញុំថា លោកស្រីធ្វើទស្សនកិច្ចប្រចាំឆ្នាំពីសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយរាល់ពេល លោកស្រីនាំមកជាមួយនូវដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ដោយគាំទ្រដោយអង្គការ ASRIC មកធ្វើការសង្កេត។ លោកស្រីថ្លែងថា ការស្គាល់ និងឃើញតុលាការកាន់តែច្រើន លោកស្រីកាន់តែមានចិត្តអត់អោនចំពោះដំណើរថយក្រោយនានា ដែលផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយដោយប្រព័ន្ធព័ត៌មាន។ លោកស្រីទទួលស្គាល់ថា “តុលាការពុំល្អឥតខ្ចោះនោះទេ” តែតុលាការនេះ គឺជាវិធានការមួយក្នុងចំណោមវិធានការជានិមិត្តរូបមួយចំនួនតូច ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការផ្សះផ្សាជាតិរបស់កម្ពុជា។
និយាយដល់អ្នកស្រី បៃ សុផានី សាស្រ្តាចារ្យ នូ លក្ខិណា ថ្លែងថា “គាត់បានរង់ចាំពេលវេលានេះយូរណាស់មកហើយ”។
You can watch a video recording of Mrs. Bay's testimony below